بحثی در مقوله ضرایب تاثیر اجزای شاخص های گروهی ورشته ای فهرست بهای پایه وارایه یک راهکار تجربی

[SIAMAK-TORKASHVAN7]

موردی که قصد مطرح کردن انرا دارم روشی است که خود در تجربیات کار گاهی در گذشته به ان رسیده ام. از همکاران محترم در خواست دارم روی این موارد تفکر نموده و در بهتر شدن ان راهنمایی یا در اصلاح ان (اگر فکر می کنند نیاز به اصلاح دارد) بر بنده منت گذارند. در مورد شاخص های رشته ای وگروهی : عمران- مکانیک-برق و... توسط سازمان برنامه وبودجه قبلی و مدیریت برنامه ریزی فعلی مطالعات و تحلیل های جامع وکافی انجام گردیده و نیازی به تکرار مجدد جزییات نیست. و.بحث در این موارد وموضوعات مطالع شده وتصویبی نیست. اما همواره برای خود من در طول 35 سال کار در داخل و خارج کشور این موضوع مطرح بود ه است که علیرغم صلاحیت علمی کافی ووافی کارشناسان محترم سازمان برنامه وبودجه در نزدیک به نیم قرن عمر تدوین فهارس بهای رشته های فنی وصحت فرمولهای تحلیل و کار این صاحب نظران هیچگاه قیمت های پایه -نمی گویم برابر ومنطبق -نزدیک یا با تقریب خوب با قیمت بازار کار نبوده است.دلایل این .اختلاف :1- وجود ضرایب متعدد بصورت حاصلضرب در براورد پایه.از قبیل منطقه ای- بالاسری-تجهیز-تعدیل و.....که خود نمایانگر تلاش در نزدیک نمودن صورت وضعیت ارایه شده به واقعیت موجود هزینه به قیمت روز است.
2-البته هیچگاه منکر این واقعیت نیستم که نوسانات ارزی واعتبارات پشتوانه ای مالی در بورس جهانی در هیچ کشوری در جهان اجازه تعین و تبیین فرمول وروابطی در جهت محاسبه کاملا منطبق با بازار روز کار را نمی دهد. حتی محاسبات رایانه ای ونرم افزارهای پیش بینی واحتمالات و اقتصادی واماری تا کنون قادر باین کار نشده اند.اما این امکان هست ووجود دارد (با توجه به ارایه راهکارهای اخیر اقتصاددانان برنده نوبل) که با تقریب بسیار خوب ونزدیکی به واقعیت نوسانات شاخص ها را پیش بینی نمود. این مورد را در حالت کلی عرض کردم که خود در جریان هستید وشاهد کار بر جسته دو اقتصاد دان امریکایی در سال 2013 (برندگان نوبل اقتصاد در ارایه راهکارهای درست پیش بینی نوسانات ارزی بازار جهانی) بوده اید. مورد این مقاله بسیار ساده تر و خلاصه تر از این مباحث کلی است. اما جهت رفع سیوالاتی بود که ممکنست پیش اید. سیوال این جاست که در تمام یا اغلب این بازارها( توضیح:منظور ما از بازار در این جا "مارکت"نیست -بازار کاری و ریالی کارهای فنی مهندسی.مد نظر است .).سیکل نو سانات "تدریجی و سیستماتیک" است. لذا در اغلب موارد میتوان با مطالعات میدانی -اماری حتی به ارایه های ماتریسی یا رابطه های سری مانند دست یافت. و معادلاتی را بر انها بار کرد. اما در بازار فنی مهندسی ما این کار تحقق نیافته است.چون نوسانات سیستماتیک نیست. یعنی ضرب اهنگ ساز وکار ان یک نواخت و تدریجی نیست بلکه "جهشی و ناگهانی است". این قسمت را در نظر داشته باشید تا مجددا به ان باز گردیم.
.3-علت دو مورد پرسش گونه فوق اینست که در پایان سال مالی (با سال عادی فرق دارد.معمولا سازمان برنامه وبودجه سابق تا حداکثر پایان بهمن موافقت نامه های اعتبارات در خواستی دستگاههای اجرایی را برای. پروزه ها .می پذیرفت وقطعی می کرد.فکر کنم اکنون نیز سازمان مدیریت همان روش را داشته باشد ) . بانک ملی مرکزی تراز نامه مالی را در اواخر بهمن یا اواسط اسفند می دهد که در روزنامه های کثیر الانتشار یا اقتصادی جداول رشد وتنزل شاخص های رشته ای تمام فعالیت های :صنعتی- بخش خدمات-کشاورزی- عمرانی - تولید ناخالص و.. زیر مجموعه انها -مثلا بخش عمران ومهندسی که مورد نظر ما است : ترقی یا تنزل :فراورده های ساختمانی-تاسیساتی :شاخص سهام کارخانه های سیمان-گچ-سرامیک-فولادهای مختلف و.....را بصورت جداول مفصلی منتشر میکند.این اطلاعات مهم هستند. ومنهسین مترور و پیمانکاران بخصوص برای شرکت در مناقصات و Risk factor قیمت پاکات .الف وب باید انها را بدقت مطالعه وزیرشیشه میز کار خود داشته باشند. چرا؟ چون قیمتهای فهرست پایه سال نو که از طرف مدیریت برنامه.ریزی منتشر می شود براساس شاخصهای مذکور که بانک مرکزی میدهد محاسبه می شوند. البته امارگیری هم توسط تیم های سیار انجام میدهند.اما تکیه اصلی بر اساس شاخص های بانک مرکزی است
حال بر می گردم به بحث خود-علیرغم وجود این اطلاعات مفید ونرم افزار های مفصلی که براساس داده های شاخص های مذکور برای استخراج شاخص های گروههای مثلا عمران و بدست اوردن قیمت پایه هر ایتم نوشته میشوند معهذا اختلاف قیمت با بازار کار وواقعیت کم نیست. -این موارد مرا به ازمایش وتحقیق ساده زیر در سال 1382 در کارگاهی وا داشت.
این یکی از کارگاههای ساده مسکونی بود که برای شخصی در کنار کارهای اصلی خود در سطح استان در شهر مشهدنظارت واجرا می کردم.-بعنوان مثال در مورد پی کنی در زمین کلنگی معملی که صاحب ملک داشت وکارگر انجام می داد.حجم بارگیری هر بیل خاک را با ده پانزده میانگین 3 لیتر بدست اوردم.تایم گیری در نوبت های مختلف کردم و دیدم حدود 10 ثانیه طول میکشد تا کارگر خاک را در کنار گود پی کنی بعرض یک .متر وعمق 1.2 تا 1.5 متر ریسه وپشته کند.این راندمان کارگر بیل دار بود.کارگر کلنگ دار در هر دقیقه 10 ضربه برای کندن میزد.که من 80 در صد را موثر می دانستم-با احتساب توقف کارگر برای نفس تازه کردن.-این کارگر :
.1mx1mx.010m=.10m3 مترمکعب یا 100 لیتر خاک را با 20 ضربه کنده است از انجا که مقادیری از خاک دوباره موقع پرتاب می ریزد :95%صد لیتر می شود 95 لیتر حجم مفید کاری .
مدت کارکرد کارگر بیل دار=10ثانیه ضربدر 100 لیتر خاک تقسیم بر حاصلضرب3لیتر حجم بیل در 60 دقیقه برابر میشود با 5.5 دقیقه که به 6 دقیقه رند کردم.این کارگر بیل دار در 8 ساعت کار با 65%راندمان مفید :(استراحت+کم کاری+مواد پیش بینی نشده) و90% انتقال کامل خاکها به بیرون-با احتساب 3 لیتر حجم بیل دستی :در 10 ثانیه -در یک دقیقیه یا 3600 ثانیه :1080 لیتر خاک یا 1.08 مترمکعب خاک را جابجا میکند.البته:در 8ساعت با ان کم کاری و65%راندمان مفید که فوقا گفتم :8ساعت ضربدر یک مترمکعب ضربدر 65% ضربدر 90% انتقال کامل خاکها به بیرون :حاصل می شود:4.5 متر مکعب تا 4.7 متر مکعب.(حروفی وجز جز گفتم خود بنویسید تا مطمین شوید.).در مورد کلنگ دار :در 5 دقیقه حسابشد با تناسب حدودا می شمد :0.03 متر مکعب در 1 دقیقیه.ود یک ساعت (60 دقیقه) "1.8 متر مکعب.ودر 8ساعت کار:8.5متر مکعب.این مقادیر حدودی وکم یا زیاد -اندکی-مهم نیست -خودتان هم مثال و نمونه بگیرید.کار اماری-میدانی و تحقیق وتفحص کنید-منتظر دیگران نباشید. با توجه به موارد بالا اگر خاک مازاد به 30 تا 90 متری انتقال یابند.این پی کنی و بار اندازی :با کارگر+فرقون=
1-بارگیری وبار اندازی یک ساعت کارگر .30000ریال دستمزدروزانه در 8 ساعت که می شود ساعتی:3750 ریال.2- پهن کردن این خاکها :2/3 ساعت کارگر می برد :2/3x3750rial=2500rial 3
3-کندن با گلنگ 3 ساعت کار کار گر:3x3750=11250rial -جمع کل سه مورد بالا:TOTALL:17500Ria.l .توجه مهم:این قیمتها همانطور که گفتم در سال 1382 بود که دستمزد کارگر بین 2500 تا 3000 تومان بود.نه حالا که در مشهد 30000 تومان است.تهران را خبر ندارم. 4- 15% بابت استهلاکات ومتفرقه ضریب اضافه بدهید.:175oox1.15=20125 ریال. یعنی در ان سالها هر متر مکعب پی کنی (1x1x1m3) فقط پایه در مرکز استان (مشهد) حدود 2000تومان در می امد. در یک مت مکعب بتن ریزی فونداسون هم همین امار را برای خود بدست اوردم:
یک متر مکعب بتن با عیار 300kg/m3 در کارگاه من:شن:.96m3=25000 rial -ماسه شسته:0.50m3=15000rial -سیمان مشهد300kg=6000.rial-اب:0.14m3=500rial -استادکار بتونیر وبتون ساز:2 ساعت :2x6250=12500 riall-کارگر بتن ساز 17 ساعت=17x5000=85000ral -که در مجموع :TOTALL=198000X1.15cofficient=200000 rhal. این ارقامی بود که خود من در دفتر کارگاه با قیمت های واقعی بازار روز ان زمان بان رسیدم. مصلح را باین قیمت بما می فروختند نه بر اساس قیمت های فهرست بها.بتن واقعا در سال 1382-1383 مترمکعبی 18 تا 20 هزارتومان برای ما در می امد.این را مهندسن ان دوره بیاد دارند.فهرست بها حداکثر 8 تا .12هزار تومان می داد. من در ان زمان :سیمان را هر پاکت 1000تومان-ماسه شسته تمیز را متر مکعبی 3000 تومان- کارگر ساده روزی 4000تومان-استادکار بتن ساز 5000 وبنای درجه 2 :6000 بنای درجه یک:7000تومان-اب هرتانکر کوچک 1000لیتری 1000تومان(نیسانی) بود. بتن اماده تراک میکسری بچینگ پلانتی متر مکعب 14 تا 15000 تومان می امد. وبا احتساب خدمه ان و بنا برای پهنکردن وتخته ماله و کارگر پخش حدود 18 تا 20 هزار تومانی در می امد که ما در کارگاه با نسبت فوق می ساختیم.مضافا که هزینه پمپاژارتفاع را هم داشت.
مورد دیگر که بررسی کردم قیمت تمام شده یک متر مکعب اجر چینی 35 سانتی کارگاه بود. 1mx1mx1m=1m3:
.اجر فشاری 620 عدد هر عدد 100 ریال :62000 ریال-ماسه 0.275 متر مکعب هر متر مکعب :30000 ریال :8250 ریال-سیمان200kg/m3 هر کیلو:200 ریال:40000 ریال-.اب :0.06m3 هر متر مکعب 10000ریال:600 ریال-بنا 4.5 ساعت(ساعت کار مفید لازم برای 1m3-اینها را باید با تجربه زیاد یا مطالعه و تایم گیری اماری بدست اورید.) هر ساعت:8750 ریال:که می شود:39375 ریال-کارگر 12 ساعت هر ساعت:3750 ریال :45000 ریال - با احتساب 15% هزینه های متفرقه و 0ver head :195225x1.15=224509 ریال -یعنی حدود 23000 تومانهر متر مکعب -اگر این دیوار محوطه ایی و2 متر ارتفاع باشد:23000x0.35x2m=16000 تومان -که در سال82-83 همین مبلغ برای ما هزینه برداشت.همکاران قدیمی بیاد دارند. اینها قیمیت واقعی بازار وهزینه کار گاههی بودند وبدیه است فهرست بها با انها بسیار فاصله داشت.وحتی اعمال ظرایب برای جبران باز هم بزحمت جوابگو بود.ولذا کارها از دوره پیش بینی بسیار دیرتر تمام میشد .تا رشد تورم شاخص ها قیمت ها را افزایش دهد.!.
اینها موارد ساده ای بودند که من در کارگاهی معمولی از کارهای نظارتی ان زمان خود بان رسیدم.نتیجه ای که خود شما هم رسیده اید. "بحث ما علت این عدم تطابق وارایه روش است" که انتظار بحث از جانب شما را دارم.
در مورد شاخص فرضا کارهای بتنی - ضرایب تاثیر یا اوزان وارزش تاثیر هر فاکتور موثر ان برابر دستور العمل خود سازمان برنامه ومدیریت:
.اجزا شاخص ضریب تاثیر
کارگر ساده 9
کارگر متخصص 12
سیمان 35
شن وماسه 28
بتونیر 9
وسایل حمل ونقل 7
جمع کل 100%
برای محاسبه شاخص گروهی کار های بتنی باید ضریب تاثیر هر ایتم در شاخص جزیی ان که سازمان برنامه از شاخص های کلی همان اجزا که گفتیم بانک مرکزی اعلام می دارد استخراج نموده است -ضرب شود.در سال بررسی من یعنی 82-81 چنین بود.(این شاخص های جزیی را هر سه ماه یکبار سازمان برنامه می دهد.-شاخص فصلی) .به جدول زیر رسیدم:
شاخص گروهی کارهای بتنی در 1381
اجزای تشکیل دهنده اوزان یا ضرایب تاثیر شاخص جزیی حاضلضرب وزن در شاخص
کارگر ساده 9% 101.20 9.108
کارگر متخصص 12% .101.11 12.133
سیمان 35% 101.25 35.44
شن وماسه 28% 101.2 28.34
بتونیر 9% 101.5 9.135
حمل ونقل 7% 101.20 7.084
جمع 100 شلخص جدید حاصله: 101.24
شاخص جزیی در واقع دارد دامنه تغیرات قیمت را نسبت به شاخص دوره پایه که عدد 100 نشان می دهد. جدول ومحاسبه جزیی که انجام شد نشان داد در مقایسه با سه ماهه سوم یا چهارم سالی1381
(سالی که این بررسی را داشتم) در سال1382 در سه ماه اول و دوم با حداقل 24% اضافه پرداخت بابت خرید یک متر مکعب بتن اماده روبرو خواهم بود.این مسیله را در اواخر سال1381 به صاحب کار خود گفتم واو بسیاری از لوازم وتجهیزات را خریداری کرد.ما در سال1381 همانطور که دیدید بابت هر متر مکعب بتن 300 -18000تا 16000 تومان هزینه کردیم.در شش ماهه اول 1382 قیمت خرید یک متر مکعب اماده با تحویل تراک میکسر پای کار به 20 تا21000 تومان رسید.یعنی : 23 تا 24 در صد افزایش!. وقتی صاحب کار حساب هزینه هایخود را کرد دید بازای خرید بموقع اقلام اصلی ساختمانی و تاسیساتی .200هزار تومان هزینه او صرفه جویی شد که در ان زمان (1382) رقم قابل توجه وهنگفتی بود. در یک مورد دیگر برای شاخص دستمزد کارگر ساده خود شخصا شروع به امار گیری قیمت کردم .روی نقشه شهر مشهد محورهای جنوب-شمال وشرق-غرب را رسم کردم دو محور نیمساز هر ربع مختصاتی مذکور را رسم کردم 8 نقطه بدست امد با وصل انها پلیگونی 6 ضلعی حاصل شد در درون پلیگون بطور راندوم (.random). - بیست:20 حوزه یا محله را در نظر گرفتم سپس جدول فراوانی هر دسته اماری را بدست اوردم.میانگین قیمت هر دسته را مشخص نمودم .مثلادسته نخست قیمت ها:2500-2600-2700-2500-2600-2800تومان در یک حوزه شهر بود میانگین : 2600 تومان بود.(یاداوری میکنم قیمت ها در سال 1381 بوده است امروز قیمت کارگر ساده در مشهد 25 تا 30 هزار تومان است :1393 یعنی 10 تا 11 برابر 11 سال قبل) وکارگر نیمه ماهر بین 30 تا 40 هزار تومان دستمزد دارد.
به هر حال انچه من خود بان رسیدم واین توضیحات برای ان داده شد این است که: با رسم دو محور مختصات -محور عمودی :مدرج ساده برحسب در صد فراوانی نرخ شاخص تحیقیق شده -و محور افقی قیمت های واقعی و موجود بازار (انچه که بابت خدمات از شما دارند می گیرند وجای تعارف هم ندارد) - ارقام اماری شما تشکیل مثلث یا چند ضلعی هایی را می دهد که با تعین مرکز ثقل (گرانیگاه) سطح گراف ایجاد شده که خطی است (احتمال گراف منحنی هم در موارد کلی تر هست که مرکز ثقل ان با المان گیری دیفرانسیلی و انتگره کردن ان قابل محاسبه است.). ورسم عمود از ثقل به محور افقی به عدد معقولی از قیمت میانگین با تقریب عالی مقرون به حقیقت می رسیم. در این رابطه از دوستان محترم وصاحب نظر دعوت می کنم روی این مورد فکر کنند واظهار نظر فرمایند .واگر نظر اصلاحی باین روش ابداعی حقیر دارند مضایقه نکنند.