ارزیابی آسیب پذیری لرزه ای ساختمان

برای ارزیابی آسیب پذیری لرزه ای ساختمان های موجود چند روش به کار گرفته می شود، در یک دسته بندی می توان این روش ها را به: 1- روش های ارزیابی کلی 2- روش های ارزیابی کیفی 3- روش های ارزیابی کمی تقسیم کرد.
روش های ارزیابی کلی : این روش ها عموما با هدف تهیه اطلاعات لازم برای برنامه های مدیریت شهری و مدیریت بحران قابل استفاده اند. در این روش ها با استفاده از تجارب زلزله های گذشته یا مطالعات تحلیلی و آزمایشگاهی روابطی که بین سطح زلزله و میزان خسارت در تیپ های مختلف ساختمان ارتباط برقرار کند، استخراج می شوند، مثلا با کمک روابطی که برای ساختمان های کوتاه بتنی با شرایط طرح و ساخت ایران به دست می آید، می توان برای هر سطح از زلزله ، از درصد تخریب ساختمان های بتنی تخمینی داشت
. در این روش ارزیابی ، ابتدا سطح زلزله در نقاط مختلف شهر برآورد شده سپس برآورد درصد تخریب هر نوع ساختمانی صورت می گیرد. با کمک آمار، تعداد ساختمان موجود هر تیپ نیز در دسترس است و لذا تعداد کل ساختمان های تخریب شده در نقاط مختلف شهر قابل برآورد هستند. با توجه به آمار ساکنان می توان تخمینی از تعداد مجروحان و کشته ها نیز داشت و با این گونه اطلاعات می توان به برنامه ریزی و امور مرتبط با مدیریت بحران اقدام کرد.
روش های ارزیابی کیفی: روش های ارزیابی کلی برای کسب شمایی کلی از وضعیت آسیب پذیری ساختمان های شهر مناسب است ، ولی در مورد هر ساختمان ، اطلاعاتی قابل اتکا فراهم نمی کند. مزیت این روش ، کسب سریع اطلاعات در مقیاس شهر یا ناحیه یا محله است.
اگر هدف بررسی آسیب پذیری ساختمان ها با در نظر گرفتن شرایط واقعی تر هر ساختمان و همراه با سرعت عمل موردنظر باشد، از روش های ارزیابی کیفی استفاده می شود. این روش ها بخصوص در مورد ساختمان هایی مثل مدارس که به تعداد زیاد در یک شهر، منطقه یا کشور وجود دارند، برای غربال و تقسیم بندی آنها از لحاظ آسیب پذیری لرزه ای مفید هستند. یعنی به جای این که هر مدرسه تحت مطالعات زمانبر و هزینه بر کمی و دقیق قرار گیرد، می توان ابتدا تعداد زیادی از مدارس را با مطالعه کیفی رده بندی کرد تا با اولویت بندی آنها، بهینه تر از بودجه اختصاص داده شده به بهسازی استفاده شود.ارزیابی کیفی در اغلب اوقات به صورت ارزیابی سریع با کمک فرم های مخصوص صورت می گیرد. در فرم ها با توجه به هندسه کلی ساختمان و منظم و نامنظم بودن آن ، وجود اطلاعاتی از قبیل دفترچه محاسبه و نقشه ها درباره وضعیت ساختمان تصمیم گیری می شود. گونه ای از روش های ارزیابی کیفی در تعیین وضعیت ساختمان های صدمه دیده در زلزله به کار می رود. در این مورد، نتیجه بررسی به صورت پلاکارد سبز در مورد ساختمانی که افراد به آن اجازه ورود دارند، پلاکارد زرد برای ساختمان با اجازه ورود محدود (برخی قسمت های آن خطرناک و غیرقابل ورود است) و پلاکارد قرمز برای ساختمانی که ورود افراد به آن ممنوع است ، ارائه می شود.
وقتی روش ارزیابی کیفی در ارزیابی ساختمان «موجود» به کار گرفته می شود، معمولا در فرم ها به عواملی نظیر میزان خطر زلزله در ساختگاه ساختمان ، شرایط خاک محل ، تیپ و نوع ساختمان و سازه آن ، انواع نامنظمی های موجود در پلان و ارتفاع و اهمیت ساختمان توجه شده است و با کمک جداولی به هر مورد، امتیازی داده می شود که در نهایت امتیاز سازه ای ساختمان را معین می کند. در برخی فرم ها به اجزای غیرسازه ای نیز توجه شده است و شاخصی برای وضعیت این اعضا نیز حاصل می شود که در نهایت با ترکیب 2 امتیاز سازه ای و غیرسازه ای ، امتیاز لرزه ای آن ساختمان خاص تعیین می گردد. این امتیاز برای طبقه بندی و رده بندی ساختمان مناسب است.
روش های ارزیابی کمی: این روش ها بر تحلیل و مدلسازی رایانه ای ساختمان برای ارزیابی آسیب پذیری آن متکی هستند. عموما این روش ها با شناخت وضعیت موجود ساختمان آغاز می شوند. این قسمت کار در عمل ، وقت گیرترین و پردردسرترین قسمت کار است.
بخصوص اگر ساختمان موجود فاقد نقشه و مدارک فنی باشد یا در حال ساخت دچار تغییرات طراحی و اجرایی شده باشد، بخش عمده ای از دستورالعمل های ارزیابی کمی ساختمان های موجود به ضوابط و معیارهای شناخت وضعیت ساختمان اختصاص دارد. هدف از این معیارها، ضابطه مند کردن روال انجام سونداژها (برداشت نازک کاری و رویه عناصر سازه ای برای تعیین ابعاد و وضعیت اعضا) و آزمایش های مصالح موردنیاز است. پس از شناخت وضعیت موجود ساختمان به همراه ارزیابی ها و آزمایش های لازم به مدل سازی رایانه ای ساختمان اقدام می شود تا عملکرد آن در سطوح زلزله موردنظر بررسی شود.در صورتی که این مطالعات ، آسیب پذیری ساختمان را برای سطح زلزله و سطح عملکرد موردنظر نشان دهند، به بررسی گزینه های مختلف برای بهسازی ساختمان اقدام خواهد شد.