1 فایل پیوست
بحران افت بالای رقوم سفره های اب زیر زمینی در اقلیم خشک وروشهای جبرانی
.بخش اول: مقدمه:اامروزه کمبود اب یکی از مسایل بسیار جدی ودر عین حال تاثیر گذار در روابط اقتصادی وسیاسی بسیاری از کشورها بخصوص انانکه اقلیمی خشک-نیمه خشک وکم باران دارندمثل کشور مابا همسایگان خود گذارده و می گذارد.اثرات فشارهای صفحات تکتونیک زیر قاره ای در ایجاد زلزله ها ورانشهای وسیع زمین باعث تخریب ابن منابع(ذیقیمت سفره ای اب و کالانیزه شدن انها در طبقات زیرین اسیب دیده وبه تبع ان سرازیر شدن به مناطق دیگر وبخصوص کشورهای مجاور ما)و در اینده تجمع وجلوگیری روند طییعی انها بداخل خاک ایران وتجمع تنشهای فشاری پسماند و بالاامدن گرادیان هیدرولیک فشار در اینده نزدیکی باحتمال.زیاد بخش عظیمی از صفحات زیر لایه ای ایالات افغانستان ویا ترکمنسنتان و دیگر همسایگان را بسرعت اشباع (بین دانه ای)کرده و اب رو میزند و لایه را در عمق بالای 20 تا 50 متر ودر طول کیلومترها خواهد شست. چرا که نتیجه جلوگیری موذیانه حقابه ایران از افغانستان یا تاجیکستان -دودش به چشم انها هم خواهد رفت. تاریخ این مقاله را نگاه کنید .واگر رانش زمین ولغزش صفحه های اشباع شده از اب زیر زمینی را بعدها دیدید(که خدا نکند) یاد ما باشید!.علت انرا مفصل بعدها شرح خواهم داد.یکی از علل رانش اشباع اب بین دانه ای وحالتی شبه:liquied facthon یا ابگونگی در فعال شدن گسل منطقه است. ودهها نمونه از حوادث طبیعی از این دست که بحث مفصلی را در علل ان باید انجام داد واگر فرصت شد در مقوله جداگانه ای بدان خواهیم پرداخت.متاسفانه بسیاری از این همسایگان علیرغم کمکهای انسان دوستانه ایران در طول دهها سال ومهماننوازی در بدترین سالهای کم ابی با بستن سر منشا وسرشاخه اصلی در خاک کشور خود سعی در ممانعت از وارد شدن حقابه ایران می شوند.ومغایرت با انسانیت ایران عمل می کنند. بنظر میرسد "دوران مماشات و رعایت یکطرفه ما هم حدی دارد و نیاز به برخورد مسیولین و دولتمردان ما با بطور قاطع و جدی وتا حدی هم قهر امیز رسیده باشد.اما مهمترین عامل این صدمات : بی توجهی ساکنان این کشورها ومناطق در نگهداری واستفاده صحیح-عدم مدیریت وبرنامه ریزی استراتژیک در حفظ این منابع بوده است. متاسفانه امروزه اب در تبدیل شدن بیک کالای وارداتی وصادراتی همچون نفت در بسیاری از کشورها شده است.کاری که کشورهای همسایه ما در استفاده از اب بعنوان سلاح استراتژیک و تحت فشار قرار دادن ما دارند کم وبیش عمل می کنند.-"امید مسیولین کمی بخود ایندودر مقابل همسایگان نسبتا حق ناشناس وفرصت طلب مجاور کشور کوتاه نیایند. با نگاهی به بسیاری از کشورها ملاحظه می کنید بسیاری از کشورها هزینه سنگینی برای خرید اب از همسایگان از نظر مادی واقتصادی وامتیازات سیاسی می پردازند. بنا بر این جا دارد بفکر چاره بود.
ذی المقدمه: از انجا که می خواهم هر چه زودتر وارد مباحث اصلی شوم لذا اجازه فر مایید از شرح مسایل فرعی این مجموعه خودداری کرده و انها را به مقالات یگر موکول کنیم. مشکل کاملا روشن-واضح-قا بل لمس است. بحث در علل و حجم تلف شده این منابع بی فایده است. ا کنون چه باید کرد؟. راهکارها چیست؟.
بحث اصلی:درطول 30 سال نظارت و ساخت وسازسازه های هیدرولیکی ومشاهده تما م نقاط استان خراسان (شامل :شمال-مرکزی-جنوبی) شاهد افت رقومی سفره اصلی ا ب زیر زمینی دشت مشهد در هر سا ل بطو رمتوسط :1.5 متر بودم. چرا که درحوزه کاری مهندس مشاور درازای امار های مطالعاتی -فازبندی مجبور به تحقیق بودیم.یعی این موارد واعداد که ذکر می شوند مستند ومعتبر هستند. اگر چه میزان بارندگی کم و میانگین 50 2 میلمتر در سال بیشتر نیست اما این تنها دلیل اصلی این افت وبحران نیست. اکنون که این سطور را می خوانید یعنی بهار 93 - سطح سفره زیردشت مشهد در طول 35 تا 40 سال 60 متر افت داشته است.متاسفانه این عدد وحشتناک صحت دارد.حقیقت تلخ را باید پذیرفت ونباید صورت مسیله را پاک کرد.باید بفکر راه چاره واقدام سریع بود. مهمترین عللی که من وسایر همکاران بدست اوردیم ممکن است بدرد سایراستانها بخورد:1- استفاد ه 85 تا90 درصدی از این سفره اب شیرین در کشاورزی بطریق سنتی(غر قابی)- 2-عدم رعایت شهروندان در مصرف - هدر رفتن 30% رشبکه انتقال و لوپ بندی شهری در اثر پوسیدگی در این 40 سال -هدر رفتن بخش وسیعی از بارشها بعلت عدم مهار ورفتن انها به کشورهای همسایه-تبخییر برکه ای و....
راهها جبران وپیشنهادی :
الف-استفاده مجدد یا بازیا فت از پساب(فاضلاب)تصفییه شده در کشاورزی و فضاهای سبز شهری و باغها ست.تا صدها چاه کشاورزی ازاد شده ودر مدار مصرف اب شرب مردم روستاهها-بخشها-وشهر ها قرار گیرند.به موازات این کار نیاز به فرهنگ سازی کشاورزان وتوجیه انها نیز می باشد.از نظر فنی باید یک سیستم حساب شده وصحیح را بنیان نهاد.از پالایش فاضلاب ورودی به تصفییه خانه در خروجی میتوان استفاه های زیر را نمود :
کشاورزی-ابیاری فضاهای سبز-تزریق به سفره های تحلیل رفته -استفاد ه در برکه ها و استخر های پرورش ماهی کپور وقز ل الاو میگو -امور صنعتی و خنک کننده مته ها وماشین های ترا ش بزرگ با مصرف بالای اب - سیستم های بزرگ شستشوی صنعتی و....
اما انچه باید یاداوری کرد حذف بارهای الودگی :BOD5=Biological oxygen demand و :COD5=Chimical oxygen demandتوسط سیستم های پالایش طبیعی یعنی فرا یند ایجا د کلنی ها ی باکتریهای هوازی و بی هوازی است.البته از نظر من باکتریهای هوازی ارجحیت دارند -چرا که با عمل اکسیدان باعث حذف میکرو ارگانیسم های بیماری زا می شوند.اگر چه باکتریهای بیهوازی نیز با عمل احیا نقش مهمی در این رابطه دارند اما بوی نا مطبوع فعل وانفعال (هیدروزن سولفوره-متان-گازهای مردابی) باعث می شوند طراحان سیستمهای تصفیه وبازینها از روش هوازی که بدون بواست استفاده کنند. شا خصهای فوق در واقع معیار مقدار هوا دهی (اکسیزن موردمحا سبه مصرفی تولیدی توسط دیفیو زرها ی کفی و کمری استخرها ی تصفییه) هستند که در بخشهای اینده فازهای محاسباتی شرح داده خواهد شد. معمولا مواد موجود در پساب ناشی از ابهای مصرف شده توسط جوامع شهری شامل :پروتیینها -چربیها-هیدروکربورها-دترجنت ها(detergent: مواد پاک کننده صابونی) و کلیفرمهای مدفوعی (باکتریهای کروی شکل که در جهاز هاضمه انسان زندگی می کنند واز هر انسان روزانه میلیونها عدد دفع می گردد=colyform) -یا باکتریهای روده ای مانند:escherichia که میزبان ان فقط بدن انسان است. وچندین نوع دیگر که خطرناک وبیماریزا هستند.اگر قرار است ما همانطور که در بالا بعرض رسید از این پساب در کشاورزی یا صنعت وغیره استفاده کنیم باید نهایت دقت واصول فنی در حذف انها را رعایت کنیم . هر گاه در برگهای تست ازما یشگاهی - نمونه برداری از اب رودخانه یا برکه های شرب دامها در روستاها به وجود این باکتریها اشاره شده باشد مطمین باشید محیط توسط انسان الوده شده .است. در فاضلابهای صنعتی نیز بعلت وجود عناصر شیمیایی دفع شده فلزی وشبه فلز ی مانند :کرم-کبالت-ارسنیک-جیوه و.... از پساب کارخانه ای خطر مسمومیت محیط زیست را باید جدی گرقت.بخصوص عناصر پساب صنعتی که ازفاز تصفیی خانه عبور نکرده باشند اگر به رودخانه ها و تالابها ریخته شوند بسرعت اکوسیستم ابزیان وپرندگان را نابود خواهند کرد. کاری که متاسفانه هنوز در برخی از نقاط کشور بعلت عدم اگاهی یا بدتر از ان اگاهانه ولی در اثر عدم احساس مسیولیت توسط افرادی مشاهده می شود. در برخی از صیفیکار یهای خارج از مشهد یا ورامین و خارج از تهران وجاهای دیگر به دور از چشم ماموران حفظ محیط زیست شاهد ابیاری سبزی و صیفی مورد مصرف مردم توسط برخی افراد با غرقاب کردن مزرعه با فاضلاب تصفیه نشده وگاه مخلوط با پساب بوده وهستیم. مقادیر بارهای الودگی فاضلابها مثل: BOD.COD دارای حدود مجازی هستند مثلا برای ابیاری فضای سبز حتما لازم نیست صفر باشند.این مقادیر را خواهیم گفت. ارقامی که تجربی در کارهای اجرایی بدست امده اند می توانند ما را در تخمین های فاز نخست محاسباتی با تقریب بسیار خوبی(نزدیک وگاه برابر مقادیری که با محاسبات دستی یا نرم افزاری بدست می اوریم) به خروجی وجواب طراحی سازه تصفییه خانه نزدیک کنند. بعنوان مثال نسبت :.COD/BOD5= 1.5-2 و در نظر داشتن میانگین : N=1000000 کلی فرم در 100 میلی لیتر :MPN/100m.l می تواند ما را در طراحی برکه های تثبیت یا استخر های هوازی-بیهوازی-یا فاکولتاتیو از نظر ابعاد -پرسپکتیوی ذهنی شماتیک واولیه دهد. در مورد سازه بتنی تصفییه خانه ها بدیهی است رعایت ایین نامه ای 2800 یا کشورهای پیشرفته الزامی است.فرقی از نظر محاسبه واهمیت برش پایه زلزله این سازه ها و تعین مد های ارتعاش با دیگر سازه ها نیست.بلکه اهمیت یا در واقع ضریب اهمیت این سازه ها بالاتر از واحدهای مسکونی است.تخریب انها شهری را تهدید می کنند.
.الف-1: پیش فرضها وداده ها در محاسبات سازه های تصفییه: من قبل از ورود به بحث اصلی که اکنون داریم وارد ان می شویم از همکاران محترم خود و بخصوص دانش جویان عزیزی که وقت می گذارند واین مطالب را .می
خوانند : خواهش می کنم اگر جایی نیاز به توضیح هست تذکر دهند. من چون این مطالب را از حافظه خود و ابتدا به ساکن می نویسم و"فرض میکنم بسیاری از تعاریف را عزیزان می دانند زیاد وارد جزییات نمی شوم ولی اگر دوستانی علاقه به یاد اوری جزییات دارند بگویند تا در حاشیه توضیح داده شود.یا اینجا نمی خواهند در صفحه اختصاصی یا اطاق خودم .در تالار انجمن مطرح فرمایند. با معذرت از شما -بر گردم سر اصل مطلب.در فازعمومی نیا زبه مواردی داریم که اطلاعات پایه ای هستند.بعداز کسب انها میتوان تصمیم گرفت :تصفییه خانه بصورت برکه های تبیت باشد یا راکتورهای لجن متعارف -یا U.S.B.R یا انواع دیگر.اولین و عمومی ترین فاکتور سرانه ایجاد فاضلابی است که در منطقه موردمطالعه بوجود می اید.ضریب تجربی پذیرفته شده در مهندس مشاور تبدیل اب شرب به فاضلاب یک شهر وند 80 در صد در شبانه روزاست.این ضریب در طول سالهای بهره برداری باثبات رسید ه است.از 220 تا 250 لیتر مصرف متعارف ماکسیمم یک شهر وند(متاسفانه این عدد در مصرف متعارف و جدی گرفتن کمبود اب منابع کشور می باید در محاسبات سال 1400 منظور می شد) 180 تا 200 لیتربه فاضلاب تبدیل می شود.بار BOD5 سرانه بطور متوسط در شهر های بزرگ ما 70 تا 80 گرم درروز رسیده است.عدد محاسباتی فاضلاب سرانه که برای محاسه ظرفیت تصفییه خانه نیاز داریم تابعی است از:(Q=F(KWLR) در این تابع پارامترهای:Q=دبی یا مقدار فاضلاب سرانه هر نفردرشبانه روز-K ضریب تبدیل مصرف سرانه اب که در شبانه رو ز تبدیل به فاضلاب شده است-W مقدار اب مصرفی-L :مقدار ابی که از "نشد" اتصالات شبکه تلف می شود.(توضیح:کلمه "نشد"تلفظ درست همان اصطلاح اشتباه "نشت"رایج است .فارسی:(LEAKAG)ما هم بناچار همان نشت را بکار می بریم.R:مقدار نفوذ ابهای سطحی ناشی از بارندگی واین قبیل به شبکه شهری از طریق منهول (MANHOL) هاست. برای محاسبه دقیق مقادیر نشتاب اب باران و سایر ابهای سطحی به شبکه می توانید از : نمودارهای :تغیرات مقدار اب باران ورودی به فاضلابروها بازای مساحت حوزه فاضلاب گیر ومنحنی حداکثر نشتاب به شبکه : از کتاب : متکاف وادی(Waste Water Engieering by M.ETCALF and EDDY) یا ایین نامه انجمن مهندسان اب وفاضلاب کالیفرنیا -و یا سایت شرکت اب وفاضلاب کشور خودمان مراجعه کنید. در شرایط عادی (بغیر از سیل) من شخصا باین نتیجه رسیده ام که 10 تا 15 در صد به سرانه فاضلاب اضافه کنم.مثلا فاضلاب سرانه اگر 200 لیتر محاسبه شد انرا 220 تا 230 لیتر در نظر بگیرید. انان که ممکنست این در صد را خرده گیرند به این موارد توجه کنند : 1- کشور ما نیمه خشک ودر اغلب نقاط اقلیم خشک محسوب می شود. نرخ بارندگی ان نه تنها خوب نیست نگران کننده هم هست. پس 10 تا 15 در صد تقریب بسیار نزدیک به حقیقتی است که در اغلب شهرها مشاهده شده است. 2- طراحی پایلوت تصفییه خانه ها بر اساس سیلاب شبیه کار مهندس محاسبی است که سازه را برای بلای 8 ریشتر -مثلا 8.5 تا 9 ریشتر بزرگی محاسبه کند. چنین سازه ای بنظر شما چقدر اقتصادی است؟!.3- هیچ مهندس با تجربه ای احتمال وقوع زمین لرزه با لای 8 ریشتر را نفی نمی کند-هیچ کارشناس با تجربه سازه های ابی احتمال سیلاب و بارش شدید و ابگرفتگی شهرها را نفی نکرده وبعید نمی پندارد. اما این دلیل نمی شود بنای محاسبات را بر اساس این اعداد قرار داده و پروژه را با 3 تا 4برابر هزینه تحویل دهیم؟!. انهم پروژه های سنگین تصفییه خانه هارا. پس چه باید کرد؟ . در این پروژه ها در بالا گفته شد : در اولین گام فاز طراحی نیاز به جمع اوری امار و اطلاعات صحیح دارید. جمعیت منطقه مورد طراحی - نرخ رشد جمعیت و بررسی منحنی صعودی-نزولی ان (رگرسیون جمعیت) -درصد مهاجرتها -هجوم روستا نشینان به شهر ها و بررسی روند ان -امار زاد وولد ومرگ ومیر -و... این قبیل موارد که خوشبختانه منابع خوبی وجود دارند:1-اداره های ثبت احوال-شهر داریها-اشتراک های اب وفاضلاب -صدور قبوض(که دقت بالا وخوبی دارند) - مشاوران شهر ساز شهر داریها در طرحهای تفصیلی و جامع وهادی(اگر خداوند توفیق دهد و با موافقت مدیریت محترم سایت در مقالات شهر سازی خود باین مورد خواهیم رسید) که انان نیز این اطلاعات را جمع اوری می کنند وبررسی های بسیار. خوب ودقیقی نموده اند و در صورت درخواست مشاور اب وفاضلاب این اطلاعات را با اجازه کارفرما در اختیار شما قرار می دهند تا در طراحی ومحاسبات استفاده کنید. اگر اینموارد را شرح می دهم هم ضروریست وبنیان وپایه اولیه محاسبات بعدی است هم ممکنست بسیاری از همکاران محترم من دلیل بخواهند. هما نطور که مشاور شهر ساز در صد های تراکم مناطق شهری را بر اساس هجوم یکباره وزیاد جمعیتی بیک منطقه .یا مناطق مبنای طراحی قرار نمی دهد -مشاور سازه یک برج برای 9 یا 10 ریشتر بزرگی زلزله سازه را طراحی نمی کند -اگرچه هر دو حالت اتفاق ان احتمال د.ارد-اما بررسی اماری که گفته شد باین دلیل است که مطالعه تاریخچه طیف زلزله های 80 ساله در ایران(مانند نقشه های پهنه بندی ایین نامه -ومطالعات ونفشه زلرله های 80 ساله :ارسلان مهاجراشجعی-بربریان (مرکز تحقیقات مسکن) نشان میدهد بزرگی زلزله های ما نزدیک به یک قرن RANGE:7.-7.8 را داشته اند .پس مهندس سازه ما بنا را بر برش پایه ناشی از حداکثر 8 تا8.2 قرار می دهد نه 9.و شهر سازما بنا را بر اساس نرخ رشد 50 تا 60 سال امار و بردن در صد فراوانی رود منحنی.های رگرسیونی مثلا اعداد معقول: 1.5 تا 3 در صد قرار می دهد .اگرچه نرخ هجوم جمیعت در ا358 تا 1365 در بسیاری شهرها تا .5-5.5 در صدهم رسید.ولی مگر چند بار در هر قرن این اتفاق می افتد؟ والبته بعد با مراجعت تدریجی وکاهش نرخ رشد جمعیت اکنون رسیده ایم به عدد محاسباتی شهر ساز در 30 سال قبل! که نشانگر درست بودن محاسبات انها و منطقی بودن نرخ پیشنهادی مطالعات شهرساز بوده است. بنابراین مبنای محاسبات را بر اساس :اتفاقات ناگهانی-وهر 50 یا 100 سال یکبار نباید گذاشت. فلسفه معقول انست که:بر مبنای دو اصل متعارف خود فلسفه یعنی:روشهای قیاسی و استقرایی کار کنیم. بخصوص روش استقرایی که کانت در هندسه تحلیلی بکار برد ویا نیوتون که در بنیانگذاری دیفرانسیل-انتگرال محاسبات مکانیک ابداع کرد ودر نهایت روش عالی البرت اینشتاین که تلفیق قیاس و استقرای فلسفی در محاسبات"ریاضی-فیزیکی : خمش وانحنای نور وفضا-مکان بود. امید که دوستان ازاین توضیحات که برای یکبار وهمیشه داده شد ملول نشده باشند. بنا براین می رسیم به فاکتور بعدی :فاکتور جمعیت معادل الودگی :POPULATION Equivalant=P.E یعنی تبدیل مقادیر فوق به لیتراز فاضلاب بر حسب نفر. مثلا اگر در محاسبه سرانه یک شهر به عدد متوسط 200LIT/DAYدر شبانه روز رسیدیم در جمعیت ساکن ضرب می شود.بنابراین ملاحظه می شود این دو عدد :سرانه وجمعیت ونرخ افزایش ان پایه اصلی واولیه ظرفیت تصفییه خانه هاست. ولذا اعداد کلیدی هستند.
الف 2- بررسی ارگانیسم های شاخص وپاتوزنها واستانداردهای ازمایشگاهی و ایین نامه های W.H.O و محیط زیست کشور وایین نامه 2800 سازه و یا ایین نامه های معتبر دیگر در انتخاب و طراحی سیستم همساز ومناسب با منطقه مورد نظر.
هر سیستمی را نمی توان در هر جایی پیاده کرد. در مورد پالایش فاضلاب موضوع بسیار حساس است. بعنوان مثال اگر در منطقه مورد نظر زمین های بایر در خارج از شهر فراوان هستند و اداره ها وسازمانهای مسیول بشرط قرار نداشتن زمین محل اجرای طرح در مسیر توسعه بافت شهر ی و طرح جامع مشاور شهر ساز -در واگذاری زمین مشکلی ندارند با توجه به طرح توسعه اینده مشاور اب وفاضلاب می تواند بجای استفاده از پایلوت پلانت راکتور های لجن فعال یا سیستم های پیشرفته.U.S.B.R که در عین کارایی عالی هزینه سنگینی دارند از سیستم های :LAGOON های هوازی وبی هوازی یا FACULTATIV وبرکه های تثبیت رو باز بهره ببرد وهزینه این برکه ها بسیار کمتر از روشهای پیشرفته راکتوری است. البته در مقابل امتیازات بالای پالایش راکتوری را ندارند-مشکل انتشار بو و تجمع پشه ولارو و مگس را دارند و زمین زیادی را طلب می کنند.در عوض نگهداری وخدمات انها بسیار ساده تر است.در تصویر مراحل ششگانه اصلی و شرح خدمات واحدهای یک سیستم : پالایش متعارف هوازی با استفاده از صافی های چکنده بصورت مخازن دوار با پاروهای لجن روب یا توزیع کننده وگسترش ان جهت پالایش basinها و استخرهای مستطیلی فرایندهای ترسیب و اکسیداسیون واحیا و زلال سازی جهت روانه شدن به استخر خروجی مخازن نگهداری لجن رسوبی در مراحل تخمیر وتبدیل به کود کشاورزی دیده می شوند.
[برای مشاهده لینکها ابتدا در سایت عضو شده و وارد نام کاربری خود شوید. برای عضویت اینجا کلیک کنید...]
الف-3-:نکته تجربی خوبی دارم -بردتان میخورد بخصوص عزیزان :مهندسین کشاورزی:ازمایش های زیادی با همکاران قدیم شما در کمپهای صحرایی یا کانکس -تریلرازمایشگاه سیار -داشتیم.ranges های جالب زیر را بدست اوردیم.*هیچ لزومی نداردخروجی :out put بازین زلال شده نهایی ما "برای استفاده در کشاورزی از جدول زیر کمتر باشند.ضوابط ایین نامه ای محیط زیست کشور ما فقط-دقت کنید .: "فقط:برای ابیاری کشاورزی تا range بارهای زیر را اجازه داده است."
حداکثر بار .:BOD5- : 30 mg/lit max
maximoum :S.S(مواد جامد معلق): range of minimoum: 40mg/lit.
تعداد باکتریهای بیماریزا کمتر از 1000عدعدد در هر میلی لیتر باشند.
متاسفانه ملاحظه میکنید در سالهای قبل یا حتی اکنون هنوز در گوشه وکنار ونقاط پرت گاه شاهد عملیات شبانه!! حضرات سود جو در غرقاب صیفی کاری با فاضلاب خام با در صدهای بسیار بالا و بشدت الوده هستیم.بعدها پدیه بیماریهای خطرناک وصعب العلاج را در این رابطه شرح خواهم داد. در مورد اب شرب مناطقی که از برکه ها -اب انبارهای سنتی(کویری) - واز ایندست هنوز استفاده می کنند:استاندارد تاییدی ما (در اثر تجربه) : براساس شاخص :BOD5 :.
اب اشامیدنی:مقدار BOD5 ان:صفر-اب تمیز :یک-اب مشکوک:1-3 . اب الوده :8-5 . اب کاملا الوده: 20 به بالا.
قبلا گفتم به جای ازمایشهای وقت گیر و پر هزینه -"همه :پاتوژنها" از ارگانیسم شاخص " استفاده کردیم. (روشی که در کاز اموزی 1975-1976 وقتی دانشجوی جوانی بودم ودر زیر دست مشاور امریکایی page در بندرهای: ماهشهر -بوشهر-شاهپور(امام فعلی) در ازمایشگاه دوره می دیدم. در تعطیلات میان ترم و پاس کردن واحدهای کار اموزی که ان زمان 5 دانشگاه دولتی موجود کشور (بسیار جدی می گرفتند.) :دانشگاههای :تهران-تبریز-شیراز-اصفهان-مشهد ودو دانشگاه :ملی:شریف فعلی(اریامهر سابق)-ملی (شهید بهشتی فعلی) که هر دو شهریه گزاف و خود گردان بودند و فقط قشر ثروتمند بانها می رفتند چون کنکور وحشتناک ما را نداشتند..بهر حال -سخن کوتاه وجود ار گانیسم شاخص خود دلیل بارزی بر الودگی اب مناطق مذکور بو.د.روش ما این بود (خود من) یک کلنی از انها را در سطح لامل (شیشه بستر اصلی کشت) میکرو سکپ می شمردم.(البته میکروسکپ امریکایی ودر ان دوره پیشرفته بود وکنتور شمارشگر خودکار داشت وبا دست تنظیم می شد ولی دقیق بود) مثلا شاخص ار گانیسم باکتر.یهای :.coly form .یا روش دیگر :گذراندن نمونه از فیلتر ها وکشت از مایشگاهی کلیفرمهای باقی مانده روی فیلتر و شمارش و گزارش انها بر اساس تعداد ارگانیسم ها در 100 میلی لیتر اب:یادم هست یک میکرو بیو لوزیست اریزونایی داشتیم 20 ساله بنام :پت-رالینگ دانشجو بود چون ما واگر چه کارا موزی می گذارند لکن مهارت او انقدر زیاد بود که کارشناسان وکارشناسان ارشد ان دوره دانشگاه تهران گاه مشکلات خود را از او تلفنی می پرسیدند.رالینگ بخلاف روشهای معمول ما -روش خودش را داشت.او با استفاده از علاقه ارگانیسم های کلی فرمی به تخمیر لاکتوز -می امد مقدار گاز تولیدی ناشی از تخمیر لاکتوز توسط کالیفرمها را بدست می اورد وبعد به تعداد انها در کلنی پی می برد. امروزه روشها و لوازم بسیار پیشرفته تری (نرم افزارهای دقیق شمارش نصب روی میکروسکپ ) وجود دارد و کسی کارهای ان دوره من یا او را تکرار نمی کند.اما در انزمان این روشها کمیاب و پیشرفته بودند ونتایج گاه حتی از امروز دقیق تر!!.همانطور که قبلا گفتم :حداکثر غلظت مجاز جامدات معلق در فاضلاب تصفیه شده خروجی می تواند 30 میلی گرم در لیتر باشد. البته فراموش نشود این اعداد مجاز برای کشاورزی است. توضیح:دراین جا باید بعرض برسانم -مطالب بسیار زیاد وتشریح کامل امکان پذیر نیست.اگر بخواهم تمام مسایل را کامل باز کنم حاصل 40 سال تجربه و نظارت وحجم مفصل این رشته از کارهای فنی حداقل کتابی خواهد شددر یک جلد 700 صفحه ای ویا دو جلد 300 تا 400 صفحه ای با تلخیص و حذف روشهای قدیمی!.بنابراین در این مقاله وحجم محدود نمی توا نم تمام مسایل را بگویم. این را گفتم چون یکی از دوستان در اینکه خیلی از مسایل را تشریح نکرده ام در جلسه ای که او هم حضور داشت شفاهی به من تذکر داد. صفحات سایت محدودیت هایی دارند واز طرفی حوصله ووقت همکاران راهم باید رعایت کرد.میزان تعین در صد پساب های صنعتی که بصورت مخلوط در فاضلاب خام کارخانه ها وبدون تصفییه و پالایش همراه فاضلاب خانه های مجاور ممکنست توسط افراد نا اگاه و بی توجه در نقاط دور افتاده مزارع بیرون از شهرها وصیفی کاری ها رها واستفاده شوند بسیار خطرناک هستند.چرا؟ باین دلیل که در کارخانه های تولیدات صنعتی وشیمیایی وبخصوص صنایعی که با ابکاری فلزات سر و کار دارند :ارسنیکAS-جیوهHg-کادمیمCd-باریومBa-نقرهAg-سربPb-کرمCr-رویZn-و...وجود دارند.قبلا بگویم در بررسی که خود من روی سبزی وصیفی چند شهر (از ذکر نام محل معذورم) در سالهای نه چندان دور که برای کارهای نظارتی هیدرولیکی سر کشی می کردم بعلت رشد بالا وسریع انها در مقایسه با نقاط دیگر کشور توجهم جلب شد.چون در هر بار رفتن باین کارگاهها چند شب در محل می ماندم در یکی از شبها که بتن ریزی داشتیم(بعلت گرمای شدید هوا وکمبود اب وقشار ان در روز در فصل گرما در ان مناطق شبها تا صبح کار می کردیم) وکارگاه ما هم خارج از شهر بود ازبوی نا مطبوع فاضلاب که تمام بیابان را گرفته بود با چند نفر به محلی رسیدیم که مشاهده کردیم تانکر های حامل فاضلاب وتخلیه چاهها ی خانه های مردم وکارخانه ها مرتب در حال تخلیه فاضلاب خام به مزارع مذکور بودند والبته با رضایت کامل صاحبان انها! وبه دور از چشم ماموران بهاشت محیط. سخن کوتاه-بحث با انها بی فایده بود. فقط وقتی انها رفتند و سپیده فجر در حال دمیدن بود بسرعت چند نمونه را در کیسه ای برداشتم ورفتم.وقتی انها را در ازمایشگاه همکاران بررسی میکروسکپی ومحلولهای قلیایی-اسیدی معرف کردیم در ساقه وبرگها ی خوراکی سبزی ها و صیفی ها عناصر شبه فلزات فوق مشاهده گردید.گیاه برای کلروفیل سازی خود ورساندن به اندامها وبرگها به ازت -مواد الی غنی که در فاضلاب اشپز خانه ها وخانگی بسیار زیاد است وعلت رشد بالای این محصولات همین است توسط اوندهای ریشه های خود وفشار اسمز تمام این مخلوط را می مکد.همراه مواد غذایی مذکور سموم عناصر شبه فلزی کارخانه ای مخلوط با انها هم وارد تمام اندامهای گیاه می شوند.وقابل تجزیه ومصرف سنتزی گیاه نیستند ودر ان بحالت رسوب باقی می مانند.این سموم با مصرف توسط انسان وارد معده وروده ها و کبد گردیده وچون ملکول انها بسادگی نمی شکند و تجزیه نمی شوند بمرور در بافتها رسوب مجدد میکند وباصطلاح انبار می شود .دوستان پزشکی که من ازانها در این موارد کمک فکری می گرفتم تایید کردندتجمع این عناصر اغاز شکل گیری تومور های بد خیم سرطانی است -که ساده ترین اسیب ان رسوب در اطراف استخوانها وایجاد "اتروفی های درد ناک(سخت شدن تدریجی غضروفها) و انواع "ارتریت"های مزمن و درد ناک می کند.به هر حال و.ظیفه ما ایجاب می کرد مراتب را همراه ازمایشهای انجام شده به بهداشت محل منعکس کنیم.امروزه این کارها کمتر صورت می گیرد ولی هنوز در اثر فقر فرهنگی بسیاری از کشاورزان مناطق دور افتاده گاهی تکرار می شود. وظیفه خود دانستم این موضوع را یاد اوری کنم. سبزی مصرفی ومیوه خود را از محلهایاشنا وداخل شهر که زیر نظر بازرسان بهداشت محیط است تهیه کنید.همواره به رشد غیر معمول این محصولات در مقایسه با حالت معمول انها مشکوک باشید.
الف 4-قدم بعدی محاسبات اولیه:جمعیت موجود و فعلی منطقه مورد بررسی وطراحی تصفییه خانه وجمعیت مبنای طرح در دوران مختلف اجرایی:جمعیت هر دوره طرح بر مبنای اماریو نرخ رشد جمعیت محاسبه می گرددتوضیح مختصر:قبلا گفتم :من از حافظه خود دارم به روش وشیوه "خود بخود نگاری "می نویسم. ومطالب در جای خود باز می شوند. تجارب واقعی وگاه تلخ و شیرین است.لذا عزیزان انتظار داستان! ونوول! نداشته باشند. حقایق را انطور که روی زمین اتفاق افتاده و می افتد بپذیرند. در فضای مجازی سخن نمی گویم .از حوادثی می گویم که گاه حوادث دردناک :غرق وتکه تکه شدن 6 کارگر قدیمی و دوستانی مظلوم و زحمتکش توسط اماج کوبنده و کوسه ها را در عمق ابهای خلیج فارس موقع بتن ریزی پایه های سکویی نفتی وترک ایجاد شده در "اطاقک caisson":2.70 و پارگی برشی بدنه و نفوذ اب و کوسه ها در جلوی چشمان خود شاهد بودم. به این وقایع واقعی ودردناک می رسم.حوادث شیرین هم داشته ام.بانها هم میرسیم.اما یک نکته حال بگیری!!-مدتیست کلی تایپ می کنم ولی موقع ذخیره -بعلت اختلالات اینترنتی ویا اختلالات (.-که بمذاقشان خوش ناید!- گاه دستی می رسانند!-و مطالب ذخیره نشده دود میشوند میروند انجا که "عرب نی می اندازد"!-جل اخالق!.دیروز هم کلی مطلب ناب از بین رفت. وauto save سیستم هم نتوانست بداد برسد. لذا مجبورم در هر چند سطر مرتب ذخیره کنم.این بگفتم تا کم شدن سرعت تایپیک و مطالبم نیک دانی!. و اما بعد: داشتم محاسیه جمعیت را می گفتم:
جمیت هر دوره طرح بر اسا س.:P=P1(1+a)^n در ان:p1 , p1 , a , n:به ترتیب:جمعیت موجود موقع مطالعه و p=جمعیتی که مشاور با محاسبه تعداد سالهای طرح انتظار رسدن بدان را دارد.n=ساهای دوره طرح-a=نرخ رشد جمعیت. بد نیست مثالی بزنم.
for example:باشهرک سر ریزی در طرح مشاور شهر ساز در یکی از محلات طرح تقصییلی و جامع (گسترش شهر وجهت توسعه) برای یک دوره ازمایشی 10 ساله در نظر گرفته شده بود.تا اگر محاسبات درست بود طرح روی 8 محله تعمیم داده شود. سال 1356 بود.مشاور مختلط.به تبع طرح توسعه هیدرولیک-سازه ای ماهم در راستای همین سیاست کاری!. نرخ رشد جمعیت بر اساس محاسبه شهر ساز و روشهای اماری دقیق او (مطالعاتی رگرسیونی-رایانه ای)-ومیدانی تحقیقاتی (تیم های دانشجویی:معمار و شهر ساز دانشگاه ملی)-وسازمان برنامه بودجه وقت(سازمانی با توان بالا وعالی کارشناسی )-در اجلاس هفتگی خود ما مشاوران:طوس اب-مهاب قدس-سرو اب -وتیم های مشاور شهرساز -و اداره شهرسازی شهر داری مشهد (دردوره پر بار مهندس پژمان)-نمایندگان نظام مهندسی و.....بقیه دستگاهها ... سرانجام بر عدد".RANGE:1.5 -3.5 توافق کردیم.در انزمان انتخاب اعدادی مثل"3 و4 "نامعقول و اعتراض اور بود. اما شاهد تظاهرات و به تبع دگر گونی این نتایج بودیم.لذا تولرانس را برای مانوور احتمالی بالا گرفتم.(بعدها سیر انقلاب نشان داد چگونه کار ما درست و باعثجلوگیری از نابودی طرحهای شتابزده اقایان!شد.).حرف تو حرف می اید اما توضیح برای تو مهندس جوان که شاید در 1356 یا 1365 متولد شده ای.باید علل فعلی را گفتحمعیت موجو.در:1355 در محله مورد ازمایش :120000 نفر بود یعنی:P1=120000 -با نرخ رشد :2 تا 2.5 در صد (کمی دست بالا و میانگین) a=2-2.5 (p.ercentage%-برای یک دوره 30 ساله (دوره اولیه وفاز نخست ببار نشستن برای ادامه به فاز 2 ودهساله .دوم وفاز .دوم وسر انجام دهساله سوم= .که :!totall range of ending thisproject 30 years was.old at reasault! -i wrote security for you :my dear young friend
caculass:P=120000(1+2.5%^10)=154000 بنابراین :روند عادی و منحنی صعودی سازمان برنامه هم همین را تایید می کرد.اما اتفاقات دوره انقلاب ودگرگونی جامعه نشان داد:
A)- هجوم روستاییان بخصوص انانکه :از مراکز بهداشت-راه درجه 2 وگاه 3 شوسه هم محروم بودند-از مدارس محروم بودند.-از دامپزشک و....دهها مورد ساده زندگی .....
B)=از همه مهمتر مسکن(لولوی سر خرمن سالها دغدغه این مردم بدبخت!).
عدد رند محاسباتی ما برای طراحی تصفییه خانه ای مدلینگ وبعد :PROTO TYP (پروتو تیپ) -پس از ساخت نشان داد ما در طول 5 سال!!(N/2) به ظرفیت 10 ساله فاز نخست رسیده ایم.عدد (250lit/sec) .طلایی ما به نصف زمان محاسباتی هم نرسید.در 5 سال در 1365 در تهران تبدیل اب شرب توسط شهر وندان .!-به فاضلاب -در تهران-گاه بابت پر کردن استخر شنا! -ضریب را به 250 مربوط به فاز نخست دهساله اول یعنی ان سهمی که ما برای سال 1400در نظر گرفته بودیم. رساند.!.
خوشبختانه:ببسیاری از عوامل مثل :جنگ-بهره بالای وام مسکن- اجاره سنگین و سرسام اور و....بسیاری از مها جران را به روستا و ماوی و روستای خودشان رجعت داد.اکنون وقتی به عقب می نگریم :نرخ رشد جمعیت: به همان اعداد معقولانه مشاوران :شهر ساز و کارشناسان جمعیت شناسی رسیده اند.:1.5 در صد!حتی کمتر از 2 تا 2.5% فوق.یعنی روند کار شهر ساز در توسعه شهری "درست بوده است.اما یک چیز را از قلم انداخته :بدنه رشد جمعیت در حال ریزش و فر سایش است.واین مسیله ای است که تا کنون مشاوران جهانی برخورد.جدی با ان ندارند.رشد منفی جمعیت!.چون موضوعی است نادر وغیر قابل پیش بینی.
تا یادم نرقته است -راه دیگری هم در محاسبه داریم. فرمولهای لگاریتمی :اعشار و نپرین.
G=LogP2-LogP1/t2-t1=dLop/dt در این رابطه G ضریب رشد لگاریتمی و P2 ,P1 و dt :تغیرات دیفرانسیلی زمان !
ما قبلا در صفحات فوق اشاره ولو اندک به شاخص های مذکور داشتیم -فعلا کافی است.
الف5=موقعیت ووضعیت جغرافیایی و اقلیم منطقه:وضعیت شهر از نظر:جهات اربعه-طول-عرض جغرافیایی.-رقوم متوسط از سطح دریا (ژیویید).-اب وهوا-اقلیم منطقه-میزان درجه حرارت در تابستان وزمستان نوسانات انها- گلباد(از نظر معماران هم مهم است.) - جهت باد غالب(به منظور جلو گیری از انتشار بوی نامطبوع لاگونها و راکتورهای هاضم وبازین های لجن متعارف )و...به سمت شهر بسیار اهمیت دارد.
بعنوان مثال مطالعات ما در اسناد سینوپتیکی و هوا شناسی مشهد و نقشه های توپو گرافی نشان داد:مشهد:مختصات جغرافیا یی :طول جغرافیایی:59 درجه و34 دقیقه.-عرض جغرافیایی:36 درجه و 18 دقیقه-متوسط ارتفاع از سطح دریا:1000 متر -حوزه یا بقول برخی حوضه ابریز بین دو رشته کوه بینالود و هزار مسجد قرار دارد. توضیح:برخی را عقیده بر اینست :حوضه صحیح است. مانند حوض یا استخری گود که اب را جمع کند. این صحیح است. اما حوزه نیز به محلی اطلاق می شود که منطقه وسیعی را زیر پوشش دارد. بار معنایی حوزه از نظر وسعت وحجم بیشتر از حوضه در ذهن شنونده ایجاد می گردد. بنابر این من شخصا معتقدم باید "حوزه "را در معنای دره ای ووسیع بین کوهها بکار برد واز حوضه در مقیاس کوچکتر ابگیر استفاده نمود.
الف6:خصوصیات تو پوگرافی منطقه مورد مطالعه .در اداره های استان یا شهرستان محلی که مطالعه فاز نخست و اطلاعات ونقشه ها واماربرداری را پیگیزی می کنید -این نقشه والبوم انها معمولا موجود است. اینها سالها قبل توسط:فتو گرامتری جغرافیایی ارتش -سازمان نقشه برداری کشور (که از نظر نقشه های دقیق وبروز وبکارگیری پیشرفته ترین سیستم :G.P.S در کشورهای جهان بعلت ورزیدگی کادر خود در ردههای ده کشور اول پیشرفته جهان قرار دارد.دارای نقشه های دیجیتالی با لحاظ کردن کرویت وبیضوی های مقایسه جدید وکیفیت علمی و اطلاعاتی عالی می باشد.) - اداره راه و شهر سازی-محیط زیست-و...تهیه شده اند ودر صورت ارایه مجوز نامه سازمان متبوعه شما در اختتارتان قرار می دهند. اما اگر در جایی این البوم نبود باید تیم نقشه برداری مشاور شما با دقت بالا انها را تهیه کند. به هر حال: رقوم ارتفاع پمپاز-شیب در صد شبکه ها و کلکتورها- مطالعه گرادیانهای انرزی و پروفیل زمین و....دهها مورد مهم محاسبات پایه که نمی شود همه را اینجا شرح دهم ومهمتر از همه:Reference گذاریهای نقاط اصلی وBench Mark های تهیه شده از بنچ مارک نخستین سازمان نقشه برداری برای ایندگان(زمانی که ما دیگر نیستیم) همه بستگی به البوم نقشه های توپوگرافی دارند.
الف7=ژیولوژی و چینه شناسی منطقه: بررسی بافت زمین از نظر شکل گیری لایه ها در دورانهای مختلف اثراتی که در طرح خواهد گذاشت بسیار مهم است.چرا؟-چاههای اب- گسل های قدیمی و فعال-رسوبات-ودهها مورد از این دست که حالا حضور ذهن ندارم -و بخصوص طاقدیس ها وامکان غارهای اهکی اعماق وحفرات وسیع که وجود اینها بعلت عدم یک پارچه بودن لایه ها در اعماق و خالی گاههای غاری شکل"براحتی و انرزی زلزله ای 6 تا 7 بزرگی و فقط ادامه یافتن نوسانات در حد T=25sec "حجمی معادل دهها تن لایه خاک را روی هم رانش خواهد داد.(نمونه اخیر را در بدخشان افغانستان دیدید)
البته عواملی مثل بالا زدن سفره های اب قدیمی و دست نخورده در اثر فشارهای تکتونیک ذخیره شده دهها ساله منطقه هم موثر است.پدیده معروف:liquiedfaction و ابگونه شدن لایه ها نزدیک به سطح -اینها براحتی می توانند میلیاردها تومان هزینه وزحمات شما را در یکی دو روز نابود کنند.اگر خدای ناخواسته از این صرفه جویی های غلط! غلط! واشتباه ! -در هزینه جزیی ازمایشهای بنیادی :زیو تکنیک-مکانیک خاک-زمین شناسی و...کرده باشید.
این بررسی ها برای "طراحی-محاسبه-واستقرار "یگانهای گران وهزینه بر تصفییه خانه هابسیار ضروری است.
قرار است این واحدها برای 30 سال پس ازطراحی ومطالعات -کار کنند-و سپس با توسعه پایلوتهای پیشرفته ای که در انزمان بوجود می ایند -راکتورهای فعلی شما انقدر درست ودقیق طراحی شده باشند که بتوانند با واحدهای پیشرفته "joint"شوند.و 30 سال بعد نیز کار کنند.یعنی بطور متوسط :60 سال.
مطالعات تکتونیک که ما دنبال ان بودیم با مطالعات بسیار ارزنده مشاوران قبل و بخصوص همکاران بسیار عزیز :در مشاوران ژیوتکنیک ومکانیک خاک و تیم های زمین شناسی دانشگاههای تهران ومشهد در گذشته برای ما وتمام مشاوران : شهرساز-سازه های هیدرولیک وسدها- و مهندسان مکانیک والکتروتکنیک که طراحی نیروگاهها و کارخانه های سنگین را بعهده داشتند بسیار با ارزش بود و افقهای جدیدی در مطالعات مشاوران مختلف گشود . بطور خیلی خلاصه:
وضعیت گسلهای دشت مشهد در محور های :شمالی-غربی به سمت جنوب-شرقی (جهت مثلثاتی کره فرضی) بسیار خطرناک وفعال هستند.تجمع انها در نواحی:
شاندیز-خیر اباد-احمد اباد-سنگ بست-کشف رود است.قدمت سنگی منطقه را زمین شناسان فوق به دوران :ژوراسیک گزارش کرده اند. اگر بخواهیم دقیق تر تاکید کنیم نظر من همان کار با ایزوتوپ رادیو اکتیو کربن 14 -C14 است تا با نیمه عمر -ان قدمت دوره زمین شناسی مذکور تایید شود. البته اکنون که این سطور را می نویسم بعلت نبودن در میدان فعالیت مستقیم این مطالعات(که فکر نمی کنم اکنون طرحهای مطالعاتی سنگین از ان دست وجود وفعال باشد) اطلاع دقیق از ازمایش ایزوتوپی ندارم ولی باحتمال زیاد احیانا دانشکده زمین شناسی و ژیوفیزیک دانشگاه مشهد باید این ازمایش را که ساده ودقیق است کرده باشند. وبهر حال اطمینان دارم به همان نتیجه همکاران 30 سال قبل خود رسیده اند.!.اینها را توضیح میدهم شاید بدرد مشاور ی بخورد که بعدها از این سر نخها بزای ادامه مطالعات اینده استفاده کند. یکی از مواردی که من شخصا با علاقه دنبال اطلاعات ان بودم -اطلاعات سازه ای و مطالعات لززه خیزی وتعین مولفه شتاب افقی زمین وتغیر مکانهای مجاز بود.خوشبختانه در این مورد با مطالعات با ارزش تیم : لرزه شناسان گرانقدر ان دوره (1360-1370) اقایان :مهندسان:مهاجر اشجعی-نوروزی-بربریان که اسناد جالبی بصورت نقشه های زلزله های 80 ساله ایران (بصورت پهنه بندی) تهیه کرده بودند برخورد کردم. از طرفی این شانس را اوردم که استاد دکتر قالیبافیان(دپارتمان بتن ارمه دانشکده فنی تهران -که خدایش بیامرزد ) مهمان ما در نظام مهندسی مشهد بود. وسمیناری سه روزه
داشتیم.استاد مرحوم برای سمینار چند ماه بعد خود در کنفرانس زلزله دانشگاه تهران به من لطف کرد ودعوتی کرد. دو تن دیگر از افراد بسیار موثر در این راستا که در مشهد با ما بودند :مرحوم مهندس احمد حامی و مهندس علی اکبر معین فر بودند. در این جا لازم بود یاد این عزیزان شود. در سمینار دانشکده فنی تهران استادان فوق محبت زیادی در جمع اوری اطلاعات لرزه شناسی ایران وخراسان به من نمودند. به هر حال یادشان گرامی. باین نتیجه رسیدیم :شتاب افقی حرکت زمین در یک دوره بازگشت 500 ساله با ده درصد احتمال وقوع:معادل:0.3g در یک دوره بازگشت 50 ساله با احتمال 65% وقوع زلزله معادل: 0.2g است.
فی الواقع وضعیت خطوط همتراز شتابدر البوم عالی مذکور -ما وبقیه را به میزان خطراتی که پروزه های سنگین در دست طراحی داشتیم واقف کرد. ودرس فراموش نشدنی وبسیار مهمی به مهندسان مشاور حقیقی وحقوقی استان داد. بعدها این سمینارها که کلید ان در مشهد زده شده بود و پیگیری مجدانه :دپارتمانهای :بتن ارمه(استاد مرحوم دکتر قالیبافیان)-زمین شناسی ولززه شناسی(دکتر عکاشه)-مهندس علی اکبر معین فر(وزیر نفت دولت مهندس بازرگان)-مهندس حجت اله عادلی(که بعدها دکترای خود را از امریکا دریافت نمودند واز استادان بنام دانشکده فنی دانشگاه تهران بودند)- دکتر حسن مقدم (استاد سابق فردوسی مشهد و فعلی دانشگاه شریف-که بنده افتخار گذراندن کورس مهندسی زلزله را نزد ایشان داشتم)-مرحوم دکتر احمد حامی (مرکز تحقیقات مسکن ) - دانشگاه تهران-دانشگاه تبریز-دانشگاه مشهد-دانشگاههایی از انگلستان-امریکا-فرانسه -با "اقدامات :سازمانهای نظام مهندسی خراسان- تهران وبعدها پیوستن اصفهان - وساپورت خوب مالی :مسکن وشهرسازی های وقت مشهد-تهران-اصفهان-تبریز-سازمان برنامه وقت "منجر به دست اوردی بزرگتر گردید: تدوین اولین نسخه از ایین نامه 2800 ایران .سالها بعد این تلاشها با جایگزین شدن کادرهای جوان و پر شور وتوان علمی بالا به جای ما -بصورت تیم های رسمی وسازمان یافته وحمایت دولت وقت(اقای خاتمی) - مراکز :لرزه نگاری و تحقیات مسکن رسمیت اداری یافته و به ویرایش های نسخ یا version های دوم وسوم ومجلدهای مقررات ملی ساختمان پرداختند.امروزه وقتی به ان گامهای اولیه خود ومجموعه ای که تعداد کمی از ایشان را نام بردم می اندیشم بسیاری از این مردان نامی چهره در نقاب خاک کشیده اند."اما من وهمکاران ان دوره که علیرغم پراکندگی این فعالیت ها سالها افتخار حضور در کنار انها را داشتیم هیچگاه انها را فراموش نمی کنیم.و میدانیم دستاوردهای فعلی "تشکل های مهندسی در زیر محموعه سازمانهای نظام مهندسی -مراکز تحقیقاتی زلزله وتهیه طیف های طراحی-ویرایش های "به روز شونده" ایین نامهای 2800 " حاصل همان تلاشهاست.
همکاران عزیزم چون اشنایی کامل با امواج p و s دارند مرا از توضیح انها معاف دارند. .الف8-انتخاب محل تصفییه خانه (مهم)*:
با توجه به انچه که خلاصتا عرض شد-زمین انتخابیبرای تصفییه خانه باید حاقل این مختصات را دارا باشد.: 1-امکان توسعه در اینده (بر اساس استعلام از مهندس مشاور شهر ساز شهر داری در طرحهای تفصیلی و جامع شهر و جانمایی در نظر گرفته شده شهر ساز وتعداد شهرکهای سر ریز جمعیتی که گرفته است.).2- وضعیت گلباد وجهت وزش باد غالب (استعلام از سازمان هوا شناسی کشور و البوم نقشها و جداول در صد فراوانی و شاخصهای میانگین بارندگی و درجه حرارت در یک دوره حداقل 20 تا 30 ساله(ترجیحا:50 ساله).}. 3-*وضعیت جنس وبافت غالب خاک و عمق ابهای زیر زمینی -که الوده نشوند-(استعلام از ژیو تکنیک ومکانیک خاک. 4-فاصله از مناطق مسکونی و تاسیسات اب شرب. 5-زلزله خیزی منطقه که قبلا مختصر اشاره شد.*. 6-راههای دسترسی به زمین
7-ارزیابی زیست محیطی -مقایسه اقتصادی-براورد هزینه های سرمایه ای وجاری و پرسنلی "کادر راهبری تصفییه خانه و کاربران .
م 8-مبانی محاسباتی-مطالعاتی مثل :بارهای هیدرولیکی-ابعاد واحدها-سرعتهای جریان-زمانهای ماند-گرادیانهای انرزی وهیدرولیکی-غلظتها- "کیفیت فاضلاب تصفییه شده خروجی(ایا بدرد زمین های کشاورزی خواهد خورد؟).
8- **درجه تصفییه و مراحل مختلف ان:مهمترین بخش کار-"استانداردهای جهانی و ایین نامه ای خط مشی را تعین می کنند."
فازهای : مقدماتی-بیولوزیکی-تصفییه لجن ودفع لجن های حاصل از تصفییه-تصفییه شیمیایی .
فاضلاب تصفییه شده و خروجی از تصفییه خانه باید: دارای بوی نامطبوع وحاوی کف واجسام شناور نباشد.
رنگ وکدورت ان نباید به محض ورود به رودخانه ها باعث تغیر رنگ اب انها گردد.سیوال: حداکثر بار الودگی مجاز چقدر باشد. BOD5 max=30mg/lit
max:S.S=40MG/LIT (مواد جامد معلق) - تعداد باکتر یهای بیماری زا کمتر از 1000 COliform in 100mlit of sampel(کمتر از هزار کلیفرم در هر 100 میلی لیتر نمونه فاضلاب خروجی) از تصفییه خانه باشد. توضیح: اگر همکاری برای کارهای مطالعاتی نیاز به منبع بیشتری داشته باشد من شخصا روشهای کتاب. standard methods for the examination of Water and Wastewater را توصییهمی کنم .البته ویرایش و چاپ جدید که روشهای رایانه ای را گفته نه انکه متعلق به دوران ما(چاپ اول بنظرم مک-گروهیل که رالینگ موقع برگشت به اریزونا بمن یادگار داد) وروشهای دستی بود.
هنوز ان جدولی که انها در 40 سال قبل بکار می بردند قابل استفاده است -خلاصه این بود : از فاضلاب تصفییه شده می شود :
در ابیاری:پارکها- چمن کاری ها-زمین های ورزشی.**بخصوص کشاورزی که 90%اب کل سفره ها را می بلعد- تشکیل در یاچه های مصنوعی برای تلطیف هوای منطقه و قایق رانی-استخرها (در حجم LAGOON) برای پرورش :میگو-ماهی کپور-قزل الا-قور باغه های خوراکی (با این قورباغه های باغی وکثیف فرق دارند) وخرچنگ برای صدور به فرانسه وایتالیا وچین وتایلند (از مشتریان پر وپا قرص این غذاها) که میتواند میلیا ردها دلار ارز به کشور وارد کند.
تزریق به سفره های در حال نابودی فعلی است.که راهکار ان توضیح مفصلی دارد واگر فرصتی شد برایتان می گویم.چون این مورد را در یک طرح ازمایشی شخصا اجرا ونظارت کرده ام.روش فوق العاده جالب وکار سازی است. البته اسراییل در این روشها بسیار کار کرده است وفوق العاده جلو است.
در مورد پرورش ماهی راه دور نروید. در پاکستان از سال 1354دارند از برکه های تثبیت با اب تصفییه شده پساب ماهی کپور پرورش می دهند.این را خود من در ان سال انجا دیدم.البته ازشرکتهای انگلیسی اموختند وبعد خودشان خود کفا شدند و توسعه دادند. توضیح مهم: دوستان عزیز ممکنست برای برخی تصوراستفاده از این طریق پرورش ابزیان خوراکی چندان خوشایند نباشد " اما این تصور وپنداری اشتباه بیش نیست" . چرا؟ - پاسخ:
1-گندم وجو وتمام حبوبات وبسیاری ازسبزی ها که هر روز مصرف می کنیم در بسیاری از مزارع دور از شهرها -بعلت فرهنگ پایین بهداشت- هنوزاز کودهای غیر بهداشتی وکنترول نشده استفاده می شود. و خوشبختانه مردم شهرهای مصرف کننده با استفاده از "پر کلرین" ویا ترکیبات ید -منگناتها-و...که شرکتهای تولیدکننده انواع "دترجنت ها وضدعفونی کننده"در اختیار مردم می گذارند عادت به شستن این محصولات خوراکی با مواد شیمیایی فوق دارند و همین باعث نابودی بسیاری از میکروبها وباکتریها ی خطر ناک می شود این کار ما خوب ولازم است ولی کافی نیست. اتش وحرارت صفحه گردان پخت نان خود نابود کننده بسیاری از باکتری های مضر و میکروب دستهای ضد عفونی نشده است.اتش خوب ولازم ولی کافی نیست. علت وجود این همه بیماری با وجود تمام شوینده ها -یک مورد ان همین است-
یعنی کافی نیست. چرا؟-1لف-بسیاری از باکتریها وویروسها ومیکروب ها در مقابل ضد عفونی کننده های فعلی مقاوم شده اند. سیکل "میزبان:بدن انسان- فاضلاب ومحیط تکثیر -ومجدد از راه گوارش بدن انسان یا میز بان" انقدر تکرار شده است که باکتری باصطلاح دست ما را خوانده است. این جا مجبوریم کمی حاشیه برویم ولی بحث جالب بخصوص در میکرو بیولژی و مشاهدات حیرت انگیز محققین دانشگاههای : استانفورد وشیکاگو با میکروسکپهای الکترونیکی به نتایجی رسیده است که من خیلی خلاصه می گویم. بنظر میرسد که بزودی شاهد گشایش رشته جدیدی :متشکل از :مهندسی سازه های ابی-میکروبیولوزی-بهداشت محیط باشیم. یعنی مهندس این سازه ها باید از مسایل ایمونولوژی پزشکی-باکتریولوژی بی اطلاع نباشد. میدانید چرا؟: پاسخ:
2- عجیب است ولی واقعیت دارد: نسل اخیر این باکتریها وویروسها که قرنها بحالت کمون و بعلت پاکتر بودن لایه اوزون ووجود اکسیژن نوزاد 0 (ازون یا اکیسژن اتمی گازی است با خاصیت ضد عفونی بسیار بالا-اما بسیار فرار ونگهداری مشکل ) در خمودگی کامل بودندو فاگوسیتوز گلوبولهای سفید بدن ازپس انها بر می امدند امروز جهش یافته اند و هوشمند شده اند. درست دقت کنید: موتاسیون زنجیره ای این نسل دغد غه و نگرانی محققین و بیولوژیست ها را تشکیل میدهد.
مانند ویروس ایدز " تا کنون علیرغم چند نوع دارو ی کشف شده - دانشمندان با نسل هوشمند این ویروس خطر ناک روبرو هستند. زیر میکروسکپهای الکترونی بخوبی :ترشح طیف دفاعی یا غشایی که ویروس در برابر دارو ایجاد میکند ونشان از تفکر و انتخاب روش ویروس می کند دارد. اما در مورد ویروس هپاتیت B , C من بااطلاع کامل از روشی که یک پزشک متخصص ایرانی با بمباران ویروس با اوزون O3 در فرانسه می کرد .وروش بنام او ثبت شد (اکنون دپارتمان دانشکده پزشکی ) موفق شده است لایه دفاعی ویروس را در هم بشکند. خوشبختانه این دوست هنوز هستند وکار می کنند ولی در لابراتوار تحقیقاتی مجهز در اختیارش و ساپورت زندگی اش.بدون دغدغه مالی ومعاش. بگذریم. مسایل زیاد وبحث مفصل و می ترسم ملول شوید.بهمین مقدار بسنده می کنمدر همین جا از دوستانم خواهش دارم : با طرح سیوال و بحث بیایید بحث علمی داشته باشیم .مطمین باشید من نیز از شما خواهم اموخت.
3-اما در تصفییه خانه ها در چندین فرایند : باکتریها وویروسها یا نابود می شوند ویا در حد مجاز بی ضرر برای ابیاری مزارع از خروجی رها می شوند. و در استخرها و LAGOON های پرورش ابزی که بالا گفتمبار الودگی:BOD , COD = صفر است یعنی در حد اب شربحتی پاکتر از رودخانه های ظبیعی که ممکنست دهها الودگی وارد انها شوند.وشما ماهی های صید انها را براحتی مصرف می کنید. بنابراین ما سه نوع تصفییه پیشرفته داریم:
1-تمام بارهای الودگی:BOD,COD,T.SSو...کدورت وغلظت در حد اب شرب یعنی ارقام شاخص الودگی =صفر که می تواند وارد شبکه شستشوی بدن قرار گیرد.
2-بارهای در حد مجاز زیر 30 میلی گرم استانداردهای بهداشت محیط -فوق -برای مزارع و با نمونه برداریهای میدانی و RANDOM بهداشت محیط.
3-اجازه کشت یا پرورش ابزیان مصرفی در لاگونها وبرکه های تثبیت از خروجی راکتور وبازین های زلال ساز اخر پس از تست نمونه ها.ونظارت میکرو بیو لوزی.
4- تزریق به سفره های زیر زمینی ودر حال نابودی .
5-تزریق بصورت گرم شده به لایه های عمیق : . نفت و گاز برای "رو زدن" وبالا امدن وراحتی استخراج (همکاران قدیمی واحد استخراج می دانند دارم از چه روشی .صحبت می کنم.).
5- روش شیرین کردن اب دریاها . پر هزینه است ولییادتان باشد وتاریخ این مقاله را بیاد داشته باشید ما روزی نه چندان دور ( 1400 تا 1500 شمسی) مجبور با استقرار برجهای تصفییه در کنار خزر و خلیج فارس خواهیم بود.مثل دوبی-عربستان-امارات و... این روش نیاز به توضیح جداگانه دارد که انشاالله خواهم گفت.
6-مسیله لوله های مصرفی: لوله هایی که امروزه ما مصرف می کنیم دیگر ان ماتریال قدیمی فلزی با عمر کوتاه نیستند. بهترین تکنولوژی از قبیل :
G.R.P ایتالیا(که مهندسین وتکنسین های کارخانه های ما در تهران-مشهد-کرمان موفق شدند با روش "مهندسی معکوس" خود موفق به تولید شوند.)- بسیا سبک وبسیار مستحکم در مقابل "فشار بارهای ضربه ای دینامیکی -رانش خاک- وپدیده "دوپهن شدن و انعطاف پذیری"- استحکام این جداره داخلی(با نانونیزه کردن و تراکم بحدی می رسد که شما می توانید با ان یک:R.P.G شلیک کنید!!.- لوله های پلیمری:P.E- لوله های :P.V.C(فشار ضعیف و قوی)-وچندین ایتم دیگر.اکنون همه در داخل تولید می شوند. زمانی من محاسبات لوله های بنتنی مسلح سبکه فاضلاب مشهد را برای سیستم :PIPE JACKING(با فشار جکهای هیدرولیکی تا 300 تن فشار برهر جک در دو کلاس A,B) طراحی کرده وبه کارخانه های مشهد توسط مشاور ابلاغ شد وحدود 7200 کیلومتر با این لوله های بتنی کار شد.تمام مدارک ونقشه ها وفایل های محاسباتی من در ارشیو های کارفرما ومشاور موجود است. این مقول لوله گذاری خود داستان و مقاله جدایی را می طلبد.
6-بحث در روشهای :تصفییه(راکتورهای بسته-لاگونهای تثبیت وباز-اتصال ومحاسبه ماتریسی استخرها و بازین های تصفییه و....دهها روش دیگر بسیار مفصل هستند.).
سخن اخر:دوستان این مقاله در واقع اشاره ای گذرا وبسیار خلاصه بر صنعت اب وفاضلاب بود.در بالا گفتم تجربیات ومطالعات و مدارک متقن و محکم 35 سال کار و روشهای "نجات و معالجه سیستم بیمار ابرسانی ما -اگر بطور جدی بگویم :حداقل 700 تا 800 صفحه کتاب خواهد شد. اما دریغ از ساپورت علمی و ناشران! .به هر حال تمام این دستاوردها شاید مانند خیلی ها -همراه خودشان بزیر خاک روند-از من هم انظار نداشته باشید هزار صفحه توضیح وراهکار را در چند صفحه سایتی با محدودیت نوشتاری خود ارایه دهم.تا همین جا-مقدمه و معرفی هم -مضایقه نکرد-که از سایت بسیار ممنونم.
شاید با سیوالات شما عزیزان بتوان بسیاری از ابن تجارب را شرح داد.
مطالب بسیارزیادی ماند. انهم مواردی که اوج کار بودند. اما شاید با پرسش های شما ویا به تدریج در اینده توانستم تا حدی جبران کنم.
دوستان عزیزم :فعلا خداحافظ. .پایان این مدخل ومقدمه کتاب اب وفاضلاب منتشر نشده 800 صفحه ای من!
