تأسیسات آبرسانی و تصفیه فیزیكی آب چغازنبیل

معبد چغاز نبیل – نیایشگاهی عیلامی است كه نزدیك به 3300 سال پیش از این ساخته شده است در بایگانیهای آشوری از این مكان بنام «دور اون تاشی» یا شهر اون تاش گال هم نام برده شده است. شهری پر آوازه و پر شكوه كه با شوش رقابت می كرد و مركزیت سیاسی نیز داشت. شهر «اون تاش گال» با نیایشگاهها، خیابان آجرفرش، كاخها و تاسیسات پیشرفته آبرسانی و آبیاری، گوشه هائی از تمدن و فرهنگ و هنر شكوفای عیلامی را مشخص می سازد.
چغاز نبیل گستره ای نزدیك به چهار كیلومتر مربع دارد و دارای سه باروی هم كانون و تو در توی خشتی است كه زیگورات پر آوازه چغاز نبیل در مركز آن قراردارد
آبرسانی به معابد، قصرها و شهر «دورانتاش» با همان عظمت احداث معابد و قصر مورد توجه معماران و تكنسینهای آن زمان قرار گرفته بود. انتقال آب – برای انتقال آب به حوضچه ترسیب و سپس به داخل شهر، دورانتاش گال، پادشاه عیلامی 1365-1245 دستور حفر كانالی به طول 50 كیلومتر را صادر نمود. ابتدای این كانال از كرخه شروع می شد و خود این شط در قسمت غرب شوش جریان داشت.
تاسیسات هیدرولیكی – در مقابل حضار شهر دورانتاش (DUR-UNTASH) ، آثاری از تاسیسات هیدرولیكی متشكل از یك مخزن بزرگ حفاری شده در بیرون دیوار و یك حوضچه نیز در داخل آن مشاهده می گردد كه آب را از طریق یك سری كانالهای كوچك و پس از صاف و ته نشین شدن در مخزن به حوضچه كوچكی منتقل می نمود و اهالی و سكنه شهر از آن آب صاف استفاده می كردند. این مخزن به طول 10/70، عرض 25/7 و عمق 35/44 متر دارای ظرفیت حدود 350 متر مكعب بوده است. كف این مخزن بعنوان دال از آجر پخته و آهك خیلی سخت ساخته شده است. دو دیوار جانبی نیز از آجر پخته و آهك ساخته شده و بر روی كف مخزن تكیه می نمایند. كف مخزن خود از توده تشكیلات خاكی تشكیل یافته و آب كانال ورودی به آنجا می ریخت. این كانال ورودی احتمالا در تمام طول خود بصورت كانال روباز حفاری گردیده بود. بالاخره دیواره چهارم مخزن طرف شهر، از آجر كاملا پخته و آهك ساخته شده است. این دیوار در پائین ترین قسمت خود در 9 نقطه به ارتفاع 80/0 و به عرض 15/0 متر برای آبگیری سوراخ گردیده است كه از همدیگر 80/0 متر فاصله دارند. هر كدام از این آبگیرها از دو لایه آجر پخته و یك لایه سنگ ساخته شده است و همه درزها نیز از كف تا لایه سنگی از نوعی ساروج (BITUM) درست شده است. زوایای مخزن بوسیله آهك بحالت گرده ماهی در آورده شده اند. هر یك از 9 لایحه آبگیر كه انتقال آب به حوضچه را تامین می‏كردند و زیر حصار قدیمی شهر قرار داشتند از دو سطح مورب تشكیل شده است و یك قسمت آن بطول 60/1 متر بطور قائم برش داده شده است. اولین سطح مورب كه از كف مخزن بزرگ شروع می شود، دارای 80/1 متر طول و دومی دارای 75/3 متر طول هستند. اختلاف سطح تراز بین كف مخزن و حوضچه فوقانی 02/1 متر بوده است. این حوضچه 60/7 متر طول ،*9 متر عرض و 60/0 متر عمق داشته، بنابراین حجم آن 30/4 مترمكعب بوده است. توده تشكیلات تكیه گاه كه از آجر پخته خرد شده تشكیل گردیده است، بوسیله آهك به همدیگر متصل گردیده و اطراف حوضچه كوچك را به عرض6 متر از سه طرف و به عرض 4 متر در طرف ضلع شمال شرقی و 50/1 متر در طرف ضلع جنوبی محاصره و احاطه می نماید. این دیوار به عمق 50/2 متر در داخل زمین قرار داشته و بعنوان پلات فورم یا سكو كار در اطراف حوضچه مورد استفاده قرار می گرفت. بر اساس داده های فوق نحوه كار این تاسیسات هیدرولیكی كاملا درك می شود: یعنی موقعی كه مخزن تا لبه دیواره انتهائی پر از آب می شد طبق قانون ظروف مرتبطه ، آب صاف (یعنی تصفیه شده فیزیكی) و قابل شرب از طریق 9 رشته كانال حوضچه كوچك فوقانی را پر می نمود.