تحقیق مرمت » خانه تاریخی حبیب آبادی
خانه تاریخی حبیب آبادی در خیابان ابن سینا در شهر اصفهان در مجاورت دو خانه تاریخی بدیع الصنایع و قادریان واقع شده است. خانه حبیب آبادی بیانگر تغییراتی اساسی در معماری ایران می باشد که این تغییرات را در اصول و مبانی و ویژگیهای شکلی و هنری و مفاهیم معماری سنتی ایران به نمایش می گذارد. از نظر تاریخی، در اواخر قاجار دوره ای بوده که گرایش به اروپا و کمرنگ شدن مفاهیم سنتی در ایران بسیار چشمگیر بوده است. به ویژه در زمان مشروطیت و پس از آن که گرایش به اروپایی شدن شتاب بسیاری می گیرد. این گرایش در معماری آن زمان بسیار نمایان است. سرستونهای خانه حبیب آبادی نماد اصلی این گرایش در معماری می باشد. شکل سرستونها یک تقلید آشکار از سرستونهای یونیک در اروپا با آرایه برگ می باشد. آرایه های بسیار شلوغ و در عین حال طبیعی و غیرانتزاعی از ویژگیهایی هنر اروپایی می باشد. سرستونهای ایرانی که در زمان صفوی در ایران و در بسیاری از بناهای اصفهان رایج بوده، از مقرنسهایی بهره گرفته شده بود که نشان دهنده اصالت معماری ایرانی در آنها بود. در حالیکه این سرستونهای جدید هیچ ارتباطی با شیوه سنتی ندارد.ایوان ستوندار اگر چه در معماری باستانی ایران چون تخت جمشید و یا پاسارگاد رایج بوده، اما این گونه ایوان ستوندار بیشتر گرایشی آشکار به رواقهای ستوندار اروپایی دارد. اگرچه گاه از آن با عنوان ایوان کردی یاد می شود که ایوان کردی عنصری بومی و متناسب با اقلیم و معماری ایرانی و بر گرفته از سنت گذشته معماری ایرانی می باشد در حالیکه اینگونه ایوانهای ستوندار، گرایشی غربی داشته و حالت برونگرایی را بیشتر القا می کند. مانند بناهای کنار خیابان چهارباغ. اگرچه خانه حبیب آبادی درونگرا می باشد، اما اینگونه ایوان ستوندار در دو طبقه، تا اندازه ای از درونگرایی سنتی ایرانی می کاهد. قدمت بنا را می توان از روی ویژگیهای معماری و تزیینات موجود در بنا فهمید. در خانه حبیب آبادی بسیاری از مشخصه های معماری ایرانی رنگ باخته و بیشتر گرایشهایی به معماری اروپایی در آن دیده می شود. در تزیینات آن گرایش به طبیعی تر جلوه دادن گیاهان و بخشهایی از بدن انسان (دست) همگی گویای تمایل به هنر غربی می باشد.سرستونها با معماری ایرانی بسیار بیگانه بوده و از معماری اروپایی گرفته شده است. همه ی این ویژگیها نشان دهنده گرایشهای اروپایی در اواخر قاجار می باشد ، به ویژه پس از مشروطیت که این گرایشها افزایش می یابد. در خانه یک تاریخ بر روی کاشیکاری معرق در حوضخانه دیده می شود که سال 1332 را نشان می دهد که بی شک سال قمری می باشد و با توجه به بسیاری از ویژگیهای معمارانه در بسیاری از بخشهای بنا به نظر می رسد که سال ساخت بنا نیز مربوط به همان زمان باشد و یا اینکه در آن تاریخ تغییرات بسیاری در خانه پدید آمده است. سال 1332 قمری مربوط به اوایل سلطنت احمد شاه قاجار و پس از مشروطیت می باشد. رنگ زرد یکی از ویژگیهای تزیینات معماری و کاشیکاری دوران قاجار است که اینگونه کاشیکاری و رنگ بندی را در بیشتر بناهای قاجاری اصفهان می توان یافت. یکی از نمونه های آن سر در مدرسه صدر در بازار است که کاسه سازی روبروی آن معروف می باشد. نکته قابل توجه نوع کاشیکاری آن است که از نظر گره، اندازه و رنگ بندی با کاشیکاری حوضخانه حبیب آبادی بسیار شبیه است.نام کاشیکار در خانه حبیب آبادی بر روی بخشی از کاشیکاری به صورت عمل غفار و به سال 1332 ثبت گردیده است و در سردر مدرسه صدر با نام تراش غفار و به سال 1341 آمده است. گره کار شده از گره های ده تند بوده که سه رنگ زرد، سقید و سبز در آنها مشترک استدلایل ثبت اثر در فهرست آثار ملی : با توجه به ارزش های معماری و تاریخی بنا و با توجه به قرارگیری خانه در محله تاریخی دردشت و همجواری با خانه های کد خدایی و بدیع الصنایع و قادریان به صورت مجموعه ای ارزشمند در این محله به انضمام ارزشهای معماری و تاریخی اثر و نمونه ای بارز از معماری اواخر قاجار ، بنا در اولویت ثبت فهرست آثار ملی قرار گرفت . این بنا در سال 1354 خورشیدی در تملک شخصی به نام سلطانی بوده که توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری منطقه 3 از مالک خریداری می شود. اتفاقات تاریخی بنا : از آنجایی که بنا تنها کاربری مسکونی داشته، اتفاقات تاریخی بخصوصی درباره آن وجود ندارد جز اینکه در زمان جنگ تحمیلی این محله بسیار مورد حمله هوایی قرار می گرفت که حتی بمب در خانه های همسایه چون بدیع الصنایع و قادریان اصابت کرده است. الحاقات تاریخی بنا :در گذشته تعمیرات و تغییراتی در بنا انجام گرفته است. تاق یکی از اتاقهای جبهه غربی که به صورت تویزه و کژاوه بوده به تیرپوش تغییر یافته است که هنوز پاتاقهای آن مشخص است. همچنین الحاقاتی در جبهه جنوبی در جهت کاربردی کردن بیشتر بنا صورت گرفته است. الحاقات خاص دیگری درسالهای اخیر صورت نگرفته است و بازسازی ها و استحکام بخشی هایی به صورت ناتمام توسط سازمان نوسازی و بهسازی اصفهان درسال 1385 و استحکام بخشی ها و سبک سازی های سقف توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در سال 1388 - 1389 انجام گرفته است و در قسمت باربند خانه دیوارها به علت عریض کردن کوچه تخریب شده اند. در ایوان ورودی به جبهه غربی پاتاقی دیده می شود که نشان دهنده این است که در گذشته پوششی منحنی در این بخش بوده که در دوره ای تبدیل به تیرپوش می گردد.خانه حبیب آبادی با مساحتی در حدود 1800 متر مربع به صورت حیاط مرکزی بنا شده است. ورودی اصلی به راه روی طویلی منتهی می شود که حیاط اصلی و باربند خانه در دو قسمت آن جای دارد. در انتهای راه رو توسط هشتی با خانه های بدیع الصنایع و قادریان ارتباط دارد . باربند خانه: فضای اصلی خانه در ضلع شمالی مشتمل بر دو اشکوب است ، اشکوب همکف شامل تالار حوض خانه که توسط دو ایوان کوچک به دو اتاق سه دری مرتبط می شود و در اشکوب فوقانی به صورت گوشوار با دو اتاق سه دری ارتباط دارد. تالارحوض خانه :ستون های گچ بری در وسط تالار که بدنه آنها با پیچ هایی با نقوش گیاهان توام و با نقوش اسلیمی و سر ستون هایی با نقوش گیاهی تزئین شده اند و دوال تالار با کاشی کاری های معرق با رنگ های لاجوردی ، سفید، زرد، فیروزه ای و مشکی بخش نمای اصلی خانه می باشد. حوض هشت گوش میانه تالار و ارسی ضلع جنوبی جلوه خاصی به آن داده است. اتاق اشکوب اول دارای بخاری دیواری با گچبری های زیبا است. دیوارها دارای تزئینات شیر و شکری بوده و سقف اتاق ها دارای تزئینات گره چینی با رنگ های سبز و زرد خردلی می باشد. اتاق های طبقه همکف دارای تزئینات خاصی نمی باشند.سه اتاق متوالی با ابعاد سه دری فضاهای ضلع غربی را تشکیل می دهندکه رواق ستون داری در جلوی اتاق ها قرار دارد. ضلع غربی بنا :سه اتاق متوالی با ابعاد سه دری فضاهای ضلع غربی را تشکیل می دهندکه رواق ستون داری در جلوی اتاق ها قرار دارد. ضلع جنوبی بنا بخش سرویس دهی را شامل می شود که مطبخ ، منبع و چاه آب و گاورو خانه می باشد.
