سنجش از دور چیست ؟

علم و هنر كسب اطلاعات از پدیده ها یا اجسام بدون تماس فیزیكی با آنها را سنجش از دور گویند.
كاربرد های مهم سنجش از دور
سنجش از دور در بسیاری از زمینه های علمی و تحقیقاتی كاربردهای گسترده ای دارد. از جمله كاربردهای فن سنجش از دور می توان به استفاده از آن در زمین شناسی، آب شناسی، معدن، شیلات، كارتوگرافی، جغرافیا، مطالعات زیست شناسی، مطالعات زیست محیطی، سیستم های اطلاعات جغرافیایی، هواشناسی، كشاورزی، جنگلداری، توسعه اراضی و به طوركلی مدیریت منابع زمینی و غیره اشاره كرد.

سنجش از دورمی تواند تغییرات دوره ای پدیده های سطح زمین را نشان دهد و در مواردی چون بررسی تغییر مسیر رودخانه ها، تغییر حد و مرز پیكره های آبی چون دریاچه ها، دریاها و اقیانوسها، تغییر مورفولوژی سطح زمین و غیره بسیار كارساز است. افزون بر این یك سیستم سنجش از دور با توجه به این كه بر اساس ثبت تغییرات واختلافهای بازتابش الكترومغناطیسی از پدیده های مختلف كار می كند، میتواند حد و مرز پدیده های
زمینی اعم از مرز انواع خاكها، سنگها، گیاهان، محصولات كشاورزی گوناگون و ... را مشخص كند. سنجش از دور در پیش بینی وضع هوا و اندازه گیری میزان خسارت ناشی ازبلایای طبیعی،كشف آلودگی آبها و لكه های نفتی در سطح دریا، اكتشافات معدنی نیز كاربرد دارد. بدون شك استفاده از این فن در مطالعات اكتشافی و منابع طبیعی و سایر موارد پیش گفته نه تنها سرعت انجام مطالعات را بیشتر می كند،بلكه از نظر دقت و هزینه و نیروی انسانی نیز بسیار با صرفه تر است.
در زمینه كاربردهای داده های ماهواره ای می توان به طور اختصار به موارد زیر اشاره كرد:
الف: مطالعه تغییرات دوره ای
برخی از پدیده ها و عوارض سطح زمین در طی دوره زمانی تغییر می یابد. علت این تغییرات می تواند عوامل طبیعی مانند سیل، آتشفشان، زلزله، تغییرات آب و هوایی، یا عوامل مصنوعی مانند دخالت انسان در محیط زیست باشد. برای مثال تغییر سطح آب دریای خزر در طی یك دوره ۱۰ تا ۲۰ ساله، تغییر میزان سطح پوشش و جنگلها درشمال كشور و تغییر پوشش گیاهی نخل در جنوب كشور و میزان آسیب آنها در دوران جنگ را می توان با استفاده از داده های ماهواره ای با دقت بسیار زیادی مطالعه كرد.
ب: مطالعات زمین شناسی
با استفاده از داده های ماهواره ای می توان مرزهای بسیاری از سازندهای زمین شناسی را از یكدیگر تفكیك كرد، گسله ها را مورد مطالعه قرار داد ونقشه های گوناگون زمین شناسی تهیه كرد. از جمله نقشه های زمین شناسی گوناگون كه با استفاده از داده های ماهواره ای می توان تهیه كرد، نقشه گسله ها و شكستگی ها، نقشه سازندهای سنگی مختلف، نقشه خاكشناسی و نقشه پتانسیل ذخایر تبخیری سطحی را میتوان نام برد. افزون براین با توجه به گستره بسیار وسیع زیر پوشش هر تصویر ماهواره ای، چنین تصاویری برای مطالعات كلان منطقه ای برای زمین شناسان بسیار مفید است.
ج: مطالعات كشاورزی وجنگلی
تشخیص و تمایز گونه های گیاهی مختلف، محاسبه سطح زیر كشت محصولات كشاورزی، مطالعه مناطق آسیب دیده كشاورزی براثركم آبی یا حمله آفتهای مختلف به آنها از جمله مهمترین كاربردهای داده های ماهواره ای است. تهیه تقشه جامع پوشش گیاهی هر منطقه، تهیه نقشه آبراهه ها و ارتباط آنها با مناطق مستعدكشت و برآورد میزان محصول زیر كشت از كاربردهای دیگر چنین اطلاعاتی است. لازم به ذكر است كه وزارت بازرگانی و كشاورزی كشور ایالات متحده آمریكا از ابتدای تكوین تكنولوژی سنجش از دور همه ساله محصول كشاورزی كشور آمریكا وتمام كشورهای جهان را با استفاده ازتصاویر ماهواره ای برآورد
می كند تا برای برنامه ریزی بازار و تولید اطلاعات مفید و لازم را بدست آورد. افزون بر این مطالعه میزان انهدام جنگلها و یا میزان پیشرفت جنگل كاری از كاربردهای دیگر این تصاویر است.
د- مطالعات منابع آب
مطالعه آبهای سطحی منطقه و تهیه نقشه آبراهه ها، بررسی تغییر مسیر رودخانه ها بر اثر عوامل طبیعی یا مصنوعی، تخمین میزان آب سطحی هر منطقه از جمله جالبترین كاربرد داده های ماهواره ای است.كشور ما از جمله كشورهایی است كه با وجود داشتن منابع آبهای سطحی در بسیاری مناطق از مشكل كم آبی رنج می برد، كه استفاده از تكنولوژی نوین وبه دست آوردن اطلاعات دقیق می تواند راهگشای استفاده بهتر ازمنابع آب كشور باشد.
ح- مطالعات دریایی
از تكنولوژی سنجش از دور بخصوص در چند زمینه مهم كاربردهای دریایی می توان استفاده كرد كه ازآن جمله مطالعات دوره های پیشروی و پسروی كرانه دریا؛ مطالعات عمومی ویژگیها و خصوصیات توده های آبی مثل نقشه دمای سطح و رنگ آب و نقشه تراكم میزان كلروفیل و پلانكتون و مطالعات مربوط به تأثیر سایر پدیده ها بر دریا، از جمله وضعیت حركت وتندی امواج دریا و غیره هستند.
تابحال سنجنده ها و ماهواره های مخصوصی فقط برای مطالعات دریاها و اقیانوسها طراحی وساخته شده است. مهمترین این ماهواره هاعبارتند از ماهواره “ موس” ژاپن وماهواره “ سی ست” آمریكا.
برای آگاهی بیشتر از جزئیات سنجنده ها و كاربردهای آن به بخش مربوط به این ماهواره در همین گزارش رجوع كنید.
و- مطالعه بلایای طبیعی
امروزه برآورد میزان خسارت ناشی از بلایای طبیعی از قبیل سیل، زلزله، آتشفشان، طوفان وغیره با استفاده از داده های ماهواره ای بسیار متداول است. تعیین راهبرد مناسب برای جلوگیری وكاهش خسارت بلایای طبیعی از جمله دیگر كاربردهای داده های ماهواره ای است.

مهمترین قابلیتهای داده های سنجش از دور
داده های سنجش از دور به دلیل یكپارچه و وسیع بودن، تنوع طیفی، تهیه پوشش های تكراری و ارزان بودن، درمقایسه با سایر روشهای گردآوری اطلاعات از قابلیت های ویژه ای برخوردار است كه امروزه عامل نخستین در مطالعه سطح زمین و عوامل تشكیل دهنده آن محسوب می شود. امكان رقومی بودن داده ها موجب شده است كه سیستم های كامپیوتری بتوانند از این داده ها به طور مستقیم استفاده كنند وسیستم های داده ها جغرافیایی و سیستم های پردازش داده ها ماهواره ای با استفاده از این قابلیت طراحی و تهیه شده است. سهل الوصول بودن داده ها، دسترسی سریع به نقاط دور افتاده و دقت بالای آنها از امتیازات خاص این فن محسوب می شود.