لزوم تغییر نگرش عملیات عمرانی کاهش اثرات زیست محیطی

در حال حاضر و با توجه به شرایط ژئواستراتژیک کشورهای درحال توسعه بالاخص خاورمیانه سوی سکان حرکت سیطره جهانی به سمتی متمایل شده تا تفکرات و نگرش برنامه ریزان و تئوریسین ها، بیش از تنازعات نظامی و سیاسی، به ارتباط و تعامل دو سویه ی مردم و دولت ها ؛ به عنوان کم زیان ترین ریسک و عاملی در جهت توسعه کشورها معطوف شود. از آنجا که ارتباط میان مردم و فرهنگ های مختلف و در جزئیات کوچک تر (مقیاس کشوری) مردم شهر و روستا تاثیری شگرف درکاهش منازعات و ایجاد گسلهای طبقاتی وتضاد و سپس تعارض سیاسی اجتماعی و نظامی دارد شایسته است به گردشگری، محیط زیست و ساختار ساز آن مهندسی عمران توجه، تامل و نگاه اندیشمندانه ای شود.در اين مقاله به تعريف علم مهندسی عمران و وابستگی محيط زيست به رشته*های عمران ومهندسی محيط زيست پرداخته شده است. در این مقاله کوشش خواهد شد که به تأثيرات منفی پروژه*های عمرانی که بدون ارزيابی زيست محيطی اجرا میشود، پرداخته همچنین با ارائه راهکاری مناسب تأثيرات منفی پروژه*های عمرانی را بر محيط زيست، کاهش دهيم.

مقدمه

مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۹۷۲روز پنجم ژوئن را روز محیط زیست نامید. حال با تبیین محیط زیست قدر و منزلت آن و اهمیت و ضرورت جلوگیری از تخریب آن را در می یابیم. ناگفته پیداست انسانها از پیدایش با طبیعت سروکار داشته اند و همواره سعی درمهار کردن تخریب آن داشته اند. انسان بدوی بعلت تماس مستقیم با طبیعت تاثیر کمتری بر آن گذاشته است. اما این وضعیت در طول تاریخ دستخوش تغییرات ریشه ای شده است و انسان به موازات نیازهای خود به دگرگون کردن محیط زیست و شکل بخشیدن به آن مبادرت ورزید، این تغییر محیط تا آنجا پیش رفت که انسان امروزی، نقش بسیار مهمی در نابودی محیط زیست دارد. برای اولین بارکارشناسان انگلیسی در دهه *ی ۱۹۲۰ تعریف مستقلی از محیط زیست داشتند.اما تا قبل از دهه ی ۱۹۶۰ عمدتاَ مردم و حتی تحصیل کرده ها محیط زیست را با طبیعت مترادف دانسته و بر این باور بودند که محیط زیست تنها به طبیعت و حیات وحش اطلاق میشود.با گذر زمان مسئله محیط زیست چنان با زندگی انسان ها عجین شد تا آن جا که در سال ۱۹۷۲ بیش از٣۰۰کتاب در مورد محیط زیست درآمریکا به نگارش درآمد و دردهه های پایانی قرن بیستم متخصصین محیط زیست، شهرسازی و جامعه شناسی تلاش نمودند تعریف جدی و روشن تری برای آن پیدا نمایند و بدین منظور کنفرانسها و سمینارهای کشوری و جهانی برپا نمودند. برای رسیدن به نقطه نظرهای مشترک در مورد حفظ محیط زیست شبکه ای از نهاد های بین المللی ایجاد شده است و قراردادهائی دراین زمینه به امضاء اکثر کشورها رسیده است.

درآمد

با توجه به اهميت ارزيابي زيست محيطی جایی که میخواهیم در آن پروژه عمرانی اجرا کنیم و همچنین تأثیرات آن بر روی محیط زیست؛ در این مقاله کوشش خواهد شد به تأثیرات منفی پروژه*های عمرانی که بدون ارزیابی زیست محیطی اجرا میشود، پرداخته شود تا با ارایه راهکاری مناسب تأثیرات منفی پروژه*های عمرانی را بر محیط زیست، کاهش دهیم لذا در این مقاله به مباحثی همچون آلودگی هوا بر اثر طراحی و انتخاب نادرست شهرها و گسترش آنها، حمل و نقل و تأثیرات آن بر محیط زیست، برداشت بیرویه شن و ماسه از بستر رودخانه*ها و تأثیر آن بر محیط پیرامون خود، آلودگی صوتی ناشی از قطارها و ماشینها که خود بر میگردد به انتخاب محل نادرست (بدون ارزیابی) برای کشیدن ریل و جاده، پرداخته شده است. توسعه عمرانی، اقتصادی، صنعتی و غیره است ولی آنچه که ما در مورد آن بحث خواهیم کرد توسعه عمرانی و اثرات آن بر محیط زیست است که باعث بوجود آمدن علمی شده است. که در این علم بر لزوم برنامه*ریزی زیست محیطی برای احداث پروژه*های عمرانی تحت عنوان Civil and environmental engineering تأکید می شود.

مفهوم کلی برنامه*ریزی زیست محیطی عبارت است از تلاش هایی که در جهت تعادل و هماهنگی فعالیت های انسان در محیط زیست صورت میگیرد. این فعالیت ها عمدتاً بصورت برنامه*های آبادانی و ساختمانی است که انسان به نفع خود ایجاد نموده و به این شکل برنامه*ریزی محیط زیست در نهایت میبایست اثرات منفی این تأسیسات و فعالیت ها را بر محیط طبیعی خنثی نماید و این در حالیست که بسیاری از ناظران اظهار نگرانی مینمایند که علاقه انسان به توسعه صنعتی و اقتصادی منجر به خساراتی به محیط زیست میگرددکه نتیجه این تغییرات و به دنبال آن به لحاظ کاهش منابع طبیعی و ذخایر و زیر زمینی ، همبستگی مختل و اجتماعات انسانی از هم فرو خواهد پاشید. و همچنین ایجاد هرگونه تغییر روش در طرق استفاده از زمین و طبیعت مجاور آن به ایجاد تغییرات محسوس نامطلوبی در محیط زیست منجر خواهد شد با این رویکرد پر واضح است وظیفه برنامه*ریزان محیط زیست اتخاذ تدابیری به منظور کاهش سریع تأثیر منفی این تغییرات است و برای نیل به این هدف ضروریست که برنامه*ریزان دو مفهوم زیربنایی را مورد استفاده قرار دهند اول اینکه هرگونه تجهیز کارگاه و تأسیسات عمرانی که در منطقه ای بنا میگردد، دارای نیازمندیهای بالقوه ای است که بنا بر شرایط ژیواستراتژیک مناطق تعیین، تنظیم و اجرا میگردد. شایان ذکر است پیشرفت دانش به منظور تعالی و پیشبرد تکنولوژی می تواند باعث افزایش این قبیل هم زیستی ها و نهایتاً مسالمت آمیز شدن آنها بیانجامد. وظیفه برنامه*ریزان محیط زیست اتخاذ تدابیری است که تأثیر منفی این تغییرات را به حداقل کاهش دهد. که برای رسیدن به چنین هدفی برنامه*ریزان دو مفهوم عمدتاً زیربنایی را باید مورد استفاده قرار دهند اول اینکه هرگونه تأسیسات عمرانی که دریک منطقه بنا میگردد، دارای نیازمندیهایی است که بنا بر مختصات طبیعی مناطق تعیین میگردد با توجه به علم عمران میتوان شهر را مجموعه*ای از سازه*های عمرانی تعریف کرد که جمعیت انسانی در آن به فعالیت روزمره خود مشغول است. این سازه*های عمرانی عبارتند از خانه*ها که حجم عظیمی از شهرها را به خود اختصاص داده، فرودگاهها، ایستگاههای قطار و مترو، تأسیسات آب و برق و گاز که معمولاً در حومه شهر مستقر هستند کشتارگاهها و غیره که همه آنها میتوانند اثراتی را بر محیط زیست اطراف خود بگذارند.

آلودگی هوا در شهرها

فضای شهرها ظرفیت لازم برای پاکسازی و تصفیه هوای خود را داراست و این ظرفیت از آنجا تحلیل میشود که هوای گرم حاوی مواد آلاینده. بدلیل سبکی بالا رفته و هوای خنک و تمیز اطراف شهر جای آن را میگیرد. حال اگر یک جبهه هوای ساکن و گرم در بالای آسمان شهر قرار گیرد این مکانیزم کارایی خود را از دست خواهد داد که به آن حالت وارونگی میگویند این حالت بیشتر در شهرهای بزرگی که در دره*ها احداث شده*اند اتفاق میافتد که توجه به این مسیله میتواند از تکرار فاجعه*های زیست محیطی که در سال 1930 در بلژیک و همچنین در شهر دنورای پنسیلوانیا در سال 1948 اتفاق افتاد جلوگیریکند. البته این حالت در فضاهای باز هم اتفاق میافتد و این در حالیست که در زمستان، هوای نزدیک به زمین به سرعت حرارت خود را از دست بدهد و حالت وارونگی نمود پیدا کند.

منابع آلوده کننده هوای شهرها

انواع مختلف حمل و نقل:

1- احتراف در منابع ثابت (نظیر حرارت مرکزی ساختمانها نیروگاههای حرارتی با سوخت فسیلی)

2- کارخانجات صنعتی

3- سوزاندن زباله

4- آلودگی صوتی ناشی از توسعه شهرها

پیامدهای زیانبار آلودگی صوتی بر انسان به صورت مستقیم و در کوتاه مدت پدیدار نمیشود. بلکه در دراز مدت مستقیماً بر دستگاه عصبی انسان اثر گذاشته و پیامدهای منفی آن بروز میکند از جمله بزرگترین منبع تولید این آلودگی، صنعت است. این خود در طراحی کلان شهرها میتواند مورد توجه قرار گیرد تا مراکز صنعتی حتیالامکان دور از محل زندگی انسان باشد. از دیگر عوامل آلودگی صوتی میتوان هواپیما را نام برد که احداث خانه*ها در نزدیکیفرودگاهها میتواند انسان را بیش از پیش در معرض این آلودگی قرار دهد. البته این آلودگی نه تنها انسان، بلکه شامل حیوانات نیز میشود بطوریکه دانشمندان فرانسوی کشف کرده*اند که غرش هواپیما موجب فقدان موقت حس در زنبور عسل میشود و آن را از فعالیت* باز میدارد و یا اینکه شکستن دیوار صوتی توسط جت باعث تلف شدن جوجه*های پرندگان میشود.

نقش بزرگراه در آلودگی صوتی

آلودگی صوتی در بزرگراهها به مراتب بیشتر از سایر خیابانهای شهری میباشد و از آنجا که به صفر رساندن آلودگی صوتی در اطراف بزرگراهها غیرممکن است باید با یک سری ارزیابی ، نقاط دارای آلودگی را شناسایی و با انجام راه حلهایی که در زیر آمده است حتیالامکان آن را برطرف نمود.

1- ایجاد منطقه حایل

2- استفاده از گیاهان

3- احداث خاکریز سبز

4- ایزوله کردن ساختمانها

5- اولویت در ساخت پلها و استفاده از مترو جهت تردد وسایط نقطه.

6- احداث فرودگاهها در خارج از شهر.

7- از تردد وسایط نقلیه در مرکز شهرها جلوگیری به عمل آید و یا با اتوبوس و مترو جایگزین شود.

8- بهینه سازی پایدار ساختمان

راه*حل*های مقابله با آلودگی صوتی عبارتند از:

1- جدا سازی مناطق صنعتی پرسروصدا از مناطق مسکونی.

2- استفاده از سدهای طبیعی همچون درخت در برابر صوت.

3- افزایش حریم جاده*ها و دور بودن از مناطق مسکونی .

بهینه سازی پایدار ساختمان، روندی اجرایی است که هدف نهایی آن بهره*وری در محیط. انرژی و سرمایه در ساختمان است. این هدف با کاربرد روشهایافزایش کارایی انرژی و استفاده از مصالح سازگار با طبیعت و طراحیهای چند جانبه برای بهره*وری از انرژی و طراحی بهینه فضای داخلی و خارجی ساختمانها تحقق مییابد. اجرای این طرح باعث صرفه*جویی در مصرف انرژی، بازیافت زباله و بازیافت مصالح و کاهش هزینه*های نگهداری ساختمان میشود که اثرات زیست محیطی آن بدین قرار است:

1- کاهش مصرف انرژی و استفاده از انرژیهای طبیعی مانند باد و خورشید

2- ذخیره*سازی انرژی

3- تطبیق ساختمان با محیط در چارچوب قواعد طراحی، نماسازی، منظره سازی و...

4- سالم سازی هوا و آب در محیط

5- دفع صحیح فاضلاب

6- بهینه*سازی کاربرد انرژی الکتریکی

7- کاهش ضایعات و اصلاح سیستم دفع زباله و بازیافت آن

8- حذف مصالح و مواد مضر برای انسان و محیط در فضای ساختمان

9- قابل بازیافت ساختن مصالح ساختمانی.

10- اثرات استخراج شن از رودخانه

شن و ماسه از جمله فراوان*ترین و ارزان*ترین مصالح ساختمانی هستند که بیشترین کاربرد را در پروژه*های عمرانی دارند. شن ها و ماسه*ها را از معادن مختلف برای پروژه*های عمرانی تهیه میکنند از جمله این معادن میتوان به کوهها و بستر رودخانه*ها اشاره کرد. شن و ماسه*ای که از کوهها استخراج میشود بصورت شکسته مورد استفاده قرار میگیرند و شن های رودخانه*ای را اصطلاحاً نشکسته یا گردگوشه مینامند. که این شنها با درصدهای مختلف با اختلاط بتن مورد استفاده قرار میگیرد. حال نکته اینجاست که آیا استخراج شن و ماسه از رودخانه*ها و کوهها تأثیری بر محیط زیست دارد یا خیر؟

برداشت رسوبات آبرفتی از بستر رودخانه*ها موجب تغییرات مورفودینامیکی میشود. این تغییرات محدود به محل استخراج نیست بلکه کیلومترها بالاتریا پایین تر از آن ظاهر میشود که کاهش یا ناپایداری لایه زیرین بستر و داخل شدن ذرات ریز در محیط آبی همراه با بروز فرسایش اضافی، از جمله این تغییرات است. بروزتغییرات در محیط زیست سبب دگرگونی ترکیب و تعادل جمعیت زیست مندان آبزی شده ودرنتیجه باروری وکارکردها یا کوسیستم را تغییرمیدهد. بهره*برداری شن و ماسه مثل تخلیه هرپسابی نوعی آلودگی بشمار میرود. اختلال در تعادل بیولوژیکی رودخانه در اثر برداشت شن و ماسه از بستر آن دارای دو اثر بنیادی است.

1- تغییر در الگوی جریان طبیعی آب در نتیجه تغییر و دگرگونی در مقطع طولی و عرضی رودخانه بدلیل عمیق*سازی بستر و تشدید فرسایش.

2- افزایش بار محیط زیست با مواد رسوبی معلق در نتیجه آب مورد استفاده در شستشوی شن و ماسه و همینطور عملیات بهره برداری از شن و ماسه .

حمل ونقل

حمل و نقل آثار متفاوت وسیعی از قبیل آلودگی هوا، آلودگی صدا حاصل از تردد جاده*ای بر محیط زیست وارد میسازد. پس توجه به این نکته که در علم راه*سازی رشته عمران، توجه به ارزیابیهای زیست محیطی علاوه بر محاسبات مربوط به راه*سازی و مقدم بر آن میتواند ضایعات زیست محیطی را به طور چشمگیری کاهش دهد. که نمونه بیتوجهی به این نکته (ارزیابی زیست محیطی قبل از اجرای پروژه) در پروژه آزاد راه تهران شمال کاملاً به چشم میخورد و این کار تا آنجا ادامه پیدا میکند که مسیولان پروژه، سود مادی خود را بر محیط زیست ترجیح داده و جاده*ای را میسازند که آغاز به کار شدن آن مرگ جنگلها و حیوانات آن را در شمال تهران تسریع میبخشد. حال با این مقدمه حمل و نقل را بطور عام به چند دسته تقسیم کرده و در مورد آن توضیح میدهیم.

حمل و نقل دریایی

در این نوع حمل و نقل ما از ضایعات حاصل از تردد کشتیها که بر آبهای منطقه میگذرد چشم*پوشی کرده و فقط به آنچه که مربوط به رشته عمران و ساخت تأسیسات بندری در کنار ساحل است اشاره میکنیم. در این نوع حمل ونقل برای احداث ساختارهای زیربنایی بنادر شامل اسکله، ساختمانها، انبارها، تأسیسات و غیره باز هم ارزیابی زیست محیطی منطقه*ای که در آن بندر را احداث میکنیم مقدم است بر محاسبات اولیه عمرانی که شامل آزمایشات مکانیک خاک، زمین شناسی و نقشه*برداری است. با توجه به این نکته که محل احداث بندر با فاصله نسبت به حیات انسانی و حیات وحش باشد. و نزدیک به اماکن تفریحی و جنگلهای مانگرو که از ارزش زیست محیطی در سطح جهانی برخوردار هستند، نباشد. در ضمن محل احداث بندر نباید جایگاه تخم ریزی و آشیانه گزینی پستانداران نادر دریایی باشد.

حمل و نقل هوایی

مسافرت با هواپیما بدلیل امنیت در جوامع پیشرفته و آسایش و همچنین صرفه جویی در وقت بهترین گزینه در سفرهای طولانی میباشد. پس با توجه به این تفاسیر باید فرودگاهها را آن گونه*ای طراحی کرد که هیچ خطری برای محیط زیست انسانی و جانوری نداشته باشد.

از جمله عواملی که در طراحی فرودگاهها باید مورد توجه قرار گیرد، مکان احداث فرودگاه میباشد. که حتیالامکان به دلیل آلودگی زیاد صوتی باید دور از محیط زیست انسانی و با فاصله نسبت به محل زندگی جانوران و حیوانات باشد. زیرا احداث فرودگاهها در مکانهایی که در معرض مهاجرت پرندگان قرار دارند، باعث برخورد این پرندگان با هواپیما میشود و بعضاً خسارات جبران ناپذیری را به انسان وارد میکند و دیگر نکته این است که فرودگاهها بدلیل مکانهایوسیع خود و بودن علفزارها در حاشیه آن، جایگاه مناسبی برای پرندگان است که برای فراری دادن آنها، معمولاً حدود 5 دقیقه قبل از پرواز هواپیما، صدایپرندگان ترسانده شده را که قبلاً ضبط نموده*اند، بوسیله بلندگوهای اطراف باند پخش میکنند که این روش متداولترین روش در فراری دادن پرندگان از فرودگاهها است. پس با توجه به آنچه که گفته شد، قبل از احداث یک فرودگاه باید ارزیابیهای زیست محیطی بدقت انجام پذیرد نه آن که صرفاً بخاطر صرفه*جویی در مسایل مادی، فرودگاهی را طراحی کرد.

حمل و نقل جاده*ای

تأثیرات جاده*ای بر روی محیط*های طبیعی را از لحظه بر زمین زدن کلنگ و یا امروز با حرکت کردن چرخهای بلدوزر میتوان مطالعه نمود. کلنگ*ها در مناطق طبیعی و در دل طبیعت (اغلب بکر) زمین زده میشود. فشرده شدن خاکها بوسیله ماشین آلات سنگین راهسازی از طرق گوناگون موجب تخریب زیست گاههای طبیعی میگردد. مثلاً جانوران زیادی، روزها برای فرار از گرما بدرون تونلهای زیرزمینی رفته و شبها فعالیت و شکار خود را آغاز میکنند و همچنین بسیاری از گیاهان یک ساله که وجود آنها برای جانوران مفید است، بذر خود را در دل خاک کاشته که با فشرده شدن خاک، رطوبت کافی به این بذرها نرسیده و این بذرها هیچگاه شکوفا نمیشود. جاده*ها گرچه موجب اتصال دو نقطه و دو شهر به هم میشوند ولی از نظر زیست*شناسی موجب جداییبیولوژیکی دو طرف جاده میشوند. که برای کاهش منفی اثرات احداث جاده*ها، خوشبختانه علم اکولوژی راه حلهای زیادی را ارایه میدهد که با توجه به آن میتوان بهترین منطقه را از نظر زیست شناسی برای احداث جاده*ها انتخاب کرد.

آب و فاضلاب

در کشور ما مسأله کمبود آب از گذشته* بسیار دور وجود داشته و با توجه به احتیاج روزافزون به آن حتی در برخی از نقاط به صورت عاملی مانع رشد و پیشرفت کشاورزی، صنعتی و حتی اجتماعی شده است و آلوده نمودن آب و خاک خیانتی بزرگ به نوع بشر و موجودات زنده تلقی می شود. از این منظر اهمیت حفاظت از آب و خاک بیش از پیش نمود پیدا کرده و قسمت عمده این حفاظت، بر عهده مهندس عمران گذاشته شده تا با ارزیابی محل پروژه قبل از اجرا وظیفه خود را به نحو احسن انجام رسانند. یکی از عواملی که میتواند بیشترین زیان را به آب و خاک رسانده و محیط زیست را به خطر اندازد فاضلاب*ها اعم از خانگی و صنعتی هستند که وجود آنها و رها ساختن آن بدون پیش تصفیه میتواند اثرات زیانباری را به دنبال داشته باشد و حتی منجر به یک فاجعه زیست محیطیگردد. فاضلاب*ها و فضولات انسانی، هر دو در کشاورزی مورد استفاده قرار میگیرند و بالتبع انسان ها و موجوداتی که با آن در تماس هستند ممکن است به انواع بیماریهای عفونی و انگلی مبتلا شوند. این اثرات محدود به تماس مستقیم با فاضلاب و پسابهای خانگی و صنعتی نیست، بلکه اثرات غیرمستقیم دیگری هم به حیات انسانی و جانوری میگذارد که مهمترین آنها آلوده کردن آبهای سطحی و زیرزمینی است. به عنوان مثال در شهر کرمان سفره آب زیرزمینی در حد فاصل کرمان - ماهان موجود است که آب قابل شرب مردم کرمان از آنجا تهیه میشود. حال در هنگام ساخت کشتارگاه کرمان بدلیل عدم ارزیابی زیست محیطی و استفاده از نظرات یک کارشناس محیط زیست، این سازه را درست در روی سفره آب زیرزمینی ساخته*اند و با توجه به نکات غیربهداشتی و رها کردن پساب آن در زمینهای اطراف کشتارگاه چه بسا آب کرمان سالهاست آلوده بوده و حتی تصفیه خانه*ها هم نمیتواند بخوبی آن را انگل زدایی کند نمونه این مسأله در شهر بندرعباس مشاهده میشود که پساب کشتارگاه و فاضلابهای خانگی بدون هیچ طرحی جامع برای کنترل آن و همچنین بدلیل شرجی بودن هوا و نامناسب بودن لوله*های فاضلاب در آن آب و هوا و نشت کردن فاضلاب، پسابهای صنعتی و خانگی و کشاورزی به سمت دریا هدایت شده و باعث آلودگی خلیج فارس و دریای عمان میشود. پس یک مهندس عمران در تیم ساختمانیاش مخصوصاً در پروژه*های صنعتی که پسابها آلوده به مواد شیمیایی هستند باید یک کارشناس محیط زیست داشته باشد تا با ارزیابی محل مورد نظر بهترین گزینه با کمترین اثر بر محیط زیست را انتخاب کند. البته وجود تصفیه خانه*های مجهز میتواند فاضلابها را برای مصارف غیر از آشامیدن برای شستن ظروف در خانه*ها و مصارف صنعتی، بازیابی و به چرخه باز گرداند. این مسأله در کشور ما با توجه به کمبود آب و خشکسالیهای اخیر متروک مانده و کمتر کسی به این کار پر سود فکر میکند ولی در کشورهایاروپایی این کار از مرحله آزمایش گذشته و وارد مرحله اجرا در سطح کشور شده است.

راه های جلوگیری از نشت شیرابه به داخل آبهای زیرزمینی

1- با جلوگیری از نفوذ آب به داخل توده زباله، میزان شیرابه را به حداقل میرسانیم.

2- شیرابه تولید شده توسط یک سیستم زهکشی جمع*آوری و به خارج هدایت شود و سپس در یک سیستم مناسب، تصفیه و قابل دفع گردد.

3. در صورت باقی ماندن شیرابه، در برابر نشت از آن محافظت شود.

اقدامات اصلاحی و کاهش اثرات سوء سدها

1- آبخیز داری و بهبود شرایط و وضعیت حوزه*های آبخیز برای کاهش میزان رسوبات .

2- برآورد حجم مرده مورد نیاز جهت نگهداری رسوب، تخلیه و لایروبی آنها.

3- تخلیه رسوبات توسط دریاچه*های زیرین.

4- حفاظت سواحل، پایه*های پل*ها و سازه*ها و مناطقی که در معرض فرسایش قرار میگیرند.

5- جبران کاهش مواد مغذی در پایین دست سد از طریق افزودن کودهای ازت دار.

6- هوادهی لایه*های آب در ذخیره گاهها و مخازن دریاچه سد از طریق تزریق هوا به اعماق مخازن، برای پیشگیری از بروز فرآیندهای بیهوازی.

7- تغییر زمان بندی آبگیری در هنگام لایه بندی حرارتی.

8- کنترل و تغییر مسیر فاضلاب*های ورودی به مخزن سد و دریاچه و تصفیه آنها قبل از تخلیه.

9- پیش*بینی و احداث زهکشیهای مناسب در اراضی زراعی و هدایت زه آبها به پایین دست.

10- پاکسازی دریاچه سد از مواد آلی تجزیه پذیر.

11- احداث و راهبری استخر گرمایشی در پایین دست سد برای افزایش دمای آب و رساندن آن به حد مطلوب .

12- پوشش سطح کانالها و تخلیه متناوب آنها برای جلوگیری از تخمگذاری حشرات.

13- کاشت گیاهان سمی برای حذف و کاهش جمعیت کرمهای ناقل بیماری .

14- کاشت نهال و ایجاد پارکهای جنگلی در بالادست سد.

15- قطع علفهای هرز و گیاهان پای در آب و استفاده از ماهیان علفزار.

16- کنترل زمان ماند آب در مخزن سد با اقدامات بهره*برداری مناسب.

17- جلوگیری از تخلیه فاضلابها به رودخانه*های ورودی به مخزن.

18- اجرای اقدامات حفاظتی برای پایداری شیبها، نظیر تراس بندی و کاشت گیاه بر روی آنها، ایجاد دیواره سنگ چین و مهار توده*های سنگ .

19- کنترل و حفاظت کناره*های ساحلی مخزن با کاشت گیاهان، سنگ چین و یا گابیون بندی تراس بندی و کاهش شیب.

20- احداث راههای عبور ماهی در زیر پل*ها و سدها برای ادامه مهاجرت ماهیان به مناطق تخم ریزی و ایجاد آسانسورهای حمل ماهیها از پایین دست به پشت سد.

21- جلب مشارکت عمومی در چگونگی اجرای طرح.

نتیجه*گیری

پروژه*های عمرانی که در داخل و حومه شهرها و نیز در مناطق کوهستانی و دشته ها که از منظر پوشش گیاهی و جانوری و ارزش زیست محیطی دارایخطرات بالقوه و بالفعلی هستند ،به منظور مقابله با خطرات پیش گفته بنا به شرایط موجود دو راه حل زیر پیشنهاد می شود:

اول این که می بایست روند عملیات اجرایی و احداثی پروژه*های عمرانی مد نظر را متوقف کرد ناگفته پیداست در کشورهای در حال توسعه مانند ایران امری پر هزینه، زمان بر و ثقیل است.

دوم اینکه پیش از احداث پروژه*های عمرانی با ارزیابیهای زیست محیطی، اثرات سوء آن پروژه بر محیط زیست را بررسی و وزن دهی کنیم که نتیجه آن انتخاب نقاطی با حداقل تهدید برای محیط زیست و بیشترین کاربرد از لحاظ علمی و تکنولوژی به لحاظ احداث پروژه می باشد.. بطور مثال در هنگام طرح یک راه اگر عوامل اکولوژیکی جانوران و گیاهان مورد توجه قرار نگیرد چه بسا ساخت این راه بزرگترین ضربه را به محیط زیست منطقه بزند که بالتبع اثرات آن در دراز مدت گریبانگیر حیات انسان میشود. و یا نداشتن یک سیستم پیشرفته آب و فاضلاب در یک کلان شهر موجب شیوع بیماریهای گوناگون حتی در قرن حاضر میشودو همینطور فرودگاهها که میتوانند بزرگترین آلوده کننده صوتی در داخل یک شهر باشند.

منبع: مقاله ارسالی از امید یوسفی و فرزانه حبیبی کارشناسان ارشد رشته شهرسازی ارائه شده در اولین کنفرانس منطقه ای مهندسی عمران و محیط زیست
به نقل از www.khakzad.com