مقاله کامل زهکشی

آب جاری یا آبی که از چشمه*ها خارج می*شود، نباید از روی یک ناحیه ناپایدار حرکت کند. وجود آب در سطح دامنه، علاوه بر نقش فرسایشی، به راحتی می*تواند به داخل دامنه نفوذ کرده و به سرعت بر ناپایداری آن بیافزاید. دور نمودن آب از سطح دامنه و جلوگیری از نفوذ آن، مخصوصاً در مورد دامنه*هایی که بطور بالقوه ناپایدارند، از مهمترین روشهای مهندسی دستیابی به پایداری است.
انواع روکشهای زهکشی آبهای سطحی
شبکه زهکشی بسطی
برای آن که آب به داخل دامنه نفوذ نکند باید ترتیبی داد تا هرچه زودتر سطح دامنه را ترک کند. احداث آبروهای مناسب در سطح دامنه، یا در روی پلکانها، یکی از مهمترین تمهیدات در این مورد است. این آبروها باید ضمن دارا بودن گنجایش و شیب کافی، بسترشان نیز غیر قابل نفوذ باشد. برای جلوگیری از تخریب و پر شدن این جویها در طول زمان، می*توان آنها را با قطعات سنگ پر نمود.

این روش در مورد دامنه*های خاکی یا دامنه*های متشکل از سنگهای تجزیه شده، مفید واقع می*شود و می*تواند علاوه بر پیشگیری، در مراحل اولیه حرکت دامنه نیز نقش ترمیمی داشتهباشد. نقش مهم دیگر شبکه زهکشی سطحی جلوگیری از فرسایش سطح دامنه توسط آبهای جاری است.

مسدود کردن شکافها
ترکها و شکافهای سطحی محلهای مناسبی را برای نفوذ آب به داخل دامنه فراهم می*کند. وجود این شکافها، مخصوصا در مراحل آغازین توسعه یک ناپایداری جدید، مشکل آفرین تر می*شود. پر کردن این شکافها توسط مواد غیر قابل نفوذی مثل رس، بتن یا مواد نفتی می*تواند تا حدود زیادی از انباشته شدن آب و نفوذ آن به داخل دامنه جلوگیری کند. این روش هم در مورددامنه*های خاکی و هم سنگی قابل اجراست و می*تواند هم در پیشگیری بکار رود و هم درمراحل اولیه ایجاد یک زمین لغره، پیشرفت آن را کند یا متوقف نماید.

غیر قابل نفوذ کردن بخش دامنه
یکی از رایج ترین روشهای غیر قابل نفوذ کردن سطح زمین، پاشیدن مواد نفتی (مالج) به سطح دامنه است. مالج به انواعی از مواد نفتی سنگین مایع اطلاق می*شود که معمولاً جزء محصولاتزاید پالایشگاه یا کارخانه*های پتروشیمی است. این روش ضمن جلوگیری از نفوذ آب بهداخل دامنه، با چسباندن ذرات خاک به یکدیگر، سطح دامنه را در برابر آثار فرسایشی باد و تا حدی آب جاری محفوظ نگاه می*دارد.

انواع روشهای زهکشی آبهای داخل دامنه
با وجود کوششی که برای جلوگیری از نفوذ آب به داخل دامنه صورت می*گیرد باز هم ممکن است قسمتی از آبها از سطح دامنه نفوذ از محلی دورتر توسط آب زیرزمینی به داخل دامنه حمل شود. این آبها قبل از هر چیز با افزودن به وزن نیروهای رانشی را زیاد می*کنند.

زهکشی ثقلی افقی
ایجاد زهکشهای تقریبا افقی می*تواند نقش موثری در کاهش فشار آب داخل دامنه*های سنگی و خاکی داشته باشد. از این رو می*توان از این روش هم برای پیشگیری از حرکت و هم جلوگیری از تحرک یک زمین لغزه در حال تشکیل استفاده کرد. به این منظور در بخشهای پایینی دامنه افقی، با شیب ناچیزی به سمت خارج برای ایجاد جریان ثقلی آب، حفر می*شود.

گالریهای زهکش
حفر نقب یا گالریهای زهکش در دامنه*های سنگی و خاکی، مخصوصا در جاهایی که زهکشی عمیق بخشهای داخلی دامنه مورد نظر است، مفید واقع می*شود. چنین گالریهایی می*توانند هم نقش پیش گیرنده داشته و هم در مراحل اولیه حرکت دامنه جهت جلوگیری از حرکات بیشترآن بکار روند. کارایی گالریهای زهکش را می*توان با حفر گمانه*های شعاعی از داخل گالری افزایش داد.

زهکش ثقلی قائم
این نوع زهکشی بیش از همه برای تخلیه آب سفره*های معلق که بر روی یک بخش غیر قابل نفوذ تشکیل شده و در زیر آن لایه*های نفوذپذیر و بازکشی آزاد وجود دارد، بکار برده می*شود.
پمپاژ
حفر چاههای عمیق و پمپاژ آنها می*تواند بطور موقت در بهبود وضعیت دامنه ناپایدار موثر باشد. این روش عمدتا در مورد دامنه*های سنگی بکار می*رود.

زهکشهای فشار شکن
حفر چاه، چاهک یا خندق (تراشه) در پای دامنه، برای جلوگیری از افزایش بیش از حد فشار آب و بالا راندگیهای ناشی از آن در بخشهای مجاور پای دامنه، اغلب مفید واقع می*شود. این روش منحصرا در مورد دامنه*های خاکی و معمولاً در مجاورت دامنه پایاب سدهای خاکی ایجاد می*شود.

خندق در بالای خاکریز
این روش، در مورد دامنه*های خاکی حفاری شده و یا خاکریزها، مخصوصا خاکریزهایی که دردامنه ایجاد می*شود، به کارگرفته می*شود و علاوه بر پیشگیری از تفرش می*تواند در مراحل اولیه ناپایداری نقش ترمیمی نیز داشته باشد.

زهکش ورقه*ای
این روش، همان گونه که از نام آن پیداست، به صورت یک لایه زهکش عمل می*کند. در خاکریزها، مخصوصا خاکریزهایی که در دامنه ایجاد می*شود، وجود لایه*ای از مواد نفوذپذیر در زیر خاکریز، ضمن زهکشی آبهای محلی دامنه و داخل خاکریز، از افزایش بیش از حد فشار آب در خاکریز، جلوگیری به عمل می*آورد.

الکترواسمز
این روش عمدتا در دامنه*های خاکی که از لای درست شده باشند بکار گرفته می*شود و ضمن تسهیل تخلیه آب بر مقاومت خاک می*افزاید. به این منظور الکترودهایی را در عمقی که مایلیم آب آن تخلیه شود، قرار می*دهیم و جریان مستقیم به آنها وصل می*کنیم. جریان باعث می*گردد که آب بین ذره*ای از قطب مثبت به سمت قطب منفی حرکت کرده و در آنجا توسط پمپاژ به خارج هدایت شود.

مواد شیمیایی
مواد شمیایی عمدتاً در مورد دامنه*های خاکی رسی بکار گرفته شده و وظیفه اصلی آنها بالا بردن مقاومت رسوبهاست. این روش می*تواند به عنوان پیشگیری، یا در مراحل اولیه ناپایداری، به منظور تصحیح و ترمیم بکار رود.