نکات اجرائی نازک کاری ساختمان

قیر و گونی
اگر خاكهای مجاور دیوارهای زیرزمین مرطوب باشد روی ماسه سیمان را سه قشر قیر و گونی می كشند. در این محل بیشتر از قیر 70×60 استفاده می نمایند. در موقع قیر و گونی كردن باید دقت شود كه به هیچ وجه منفذ یا سوراخی خالی نموده ودر همه لایه ها قیر، كلیه سطح را بپوشاند وبهتر است در همین مرحله قیر و گونی تا روی كرسی چینی دیوار زیرزمین یكسره پیدا كند در كلیه مراحل باید به وسیله قیر كلیه سطح دیوار پوشانیده شده باشد اگر خاك اطراف زیاد مرطوب نباشد یك لایه قیر و گونی كافی است (دو قشر و یك لایه گونی)
لایه های مختلف دیوار اتاقها :
1- دیوار سازی (آجر كاری با آجر سفالی و ملات ماسه سیمان) 2- شمشه گیری 3- گچ و خاك 4- سفید كار كشته كشی 5- سنگ قرنیز
شمشه گیری
پس از دیوار چینی با توجه اینكه دیوارهای خالی را به صورت سفالی (آجر چینی با آجر سفالی بدون شمشه ملات )می چینند ودقت این نوع دیوار چینی از لحاظ شاقول بودن و تراز بودن زیاد است. به وسیله شمشه گیری دیوار را در سطح قرار می دهند و یا به اصطلاح كارگری دیوار را در یك باد قرار میدهند وآن بدینگونه است كه ابتدا با چشم بلندترین نقطه دیوار را معین می كنند (البته در سطح نما )و با گچ و ماله نقطه صافی را در آن محل ایجاد می نمایند وبعد این نقطه را با شاقول به پایین منتقل كرده وسطحی كوچكی نیز هم باد آن با گچ و خاك پایین دیوار ایجاد می نمایند آنگاه در گوشه دیگر دیوار نقطه را انتخاب كرده و باز با گچ و خاك نقطه صافی را درآن ایجاد می نمایند.
حال سه نقطه داریم كه طبق اصول هندسی در آن می توان سطحی ومرور داد و حال به وسیله ریسمان كه بین دو نقطه می كشند به فاصله یك متر و به یك متر زیر ریسمان نقاطی با گچ وخاك وماله ایجاد كرده به طوری كه كلیه این نقاط هم باد ریسمان باشد بعد به وسیله شاقول این نقاط را به پایین دیوار منتقل می كنند آنگاه شمشه صافی را انتخاب كرده و به دو نقطه هم سطح و در امتداد یك شاقول متكی می نمایند و با گچ وخاك پشت آن را پر نموده و بدین وسیله روی دیوار خطی به پهنای، چند سانتیمتر و به طول دیوار ایجاد می نمایند واین عمل را هر یك متر و به یك متر ویا قدری كمتر تكرار می كنند. به این كار شمشه گیری می گویند و آنگاه بین این خطوط را با گچ وخاك پر كرده و بدین وسیله گچ و خاك كردن اتاق را تكمیل می نمایند. در مورد سیمان كاری هم همین كار را انجام میدهند ولی به جای گچ وخاك از ملات ماسه سیمان استفاده می نمایند.
گچ وخاك
خاك رس را الك كرده وبا گچ مخلوط می نمایند. نسبت این مخلوط در اصطلاح بنایی به قدرت گچ ویا زود گیری آن بستگی دارد. هر قدر گچ زود گیر تر باشد به خاك بیشتری نیاز دارد ومعمولاً نسبت تقریبی این مخلوط پنجاه در صد می باشد. پس از مخلوط نمودن گچ وخاك، در ظرفهای كوچكی كه به آن استامبولی می گویند قدری آب ریخته و آنگاه این مخلوط را روی آب می پاشند تا بدینوسیله كلیه دانه های گچ در تماس با آب باشد آنگاه آن را مخلوط كرده تا به صورت خمیری یكنواخت در آید و بعد فاصله ی بین شمشه گیری را كه قبلا توضیح داده شده به وسیله آن پر می نمایند. علت مصرف خاك در گچ وخاك این است كه هم ملات ارزانتر تمام می شود وهم ملات دیر گیر تری بدست می دهد و پلاستیك تراز ملات گچ می باشد.
سفید كاری
بعد از اتمام گچ و خاك و خشك شدن آن اقدام به سفید كاری می كنند. به علت زودگیر بودن ملات گچ آن را مانند گچ و خاك به مقدار كم در استامبولی می باشد. در موقع ساختن ملات گچ باید پودر گچ را توی آبی كه در استامبولی می ریزند بپاشند تا تمام ذرات گچ در مجاورت آب قرار گرفته و تر بشود. آنگاه آن را با ماله روی كاه گل و یا گچ خاك می مالند به طوری كه سطح كاملا صاف و یكنواختی ایجاد شود.
كشته كشی
به علت زود گیر بودن گچ نمی توان سطح آن را پرداختی وصاف نمود. بدین علت بعد از سفید كاری و قبل از آنكه ملات گچ خشك شود روی آن را یك ورقه كشته به ضخامت چند دهم میلیمتر می كشند و با ماله خوب پرداخت می كنند تا سطحی كاملا صاف و آماده نقاشی به دست آید. كشته ملات گچی است كه دیگر سخت نمی شود (خشك شدن با سخت شدن اشتباه نشود)و آن را بدین طریق تهیه می نمایند كه ابتدا پودر گچ را از الك بسیار ریزی گذرانیده و آنگاه آن را مانند تهیه ملات گچ معمولی توی آب می پاشند و بوسیله هم زدن ملات با دست مانع سخت شدن آن می شوند و عمل همزدن آن تا 10 الی 15 دقیقه ادامه داده تا گچ حداكثر ازدیاد حجم خود را بدست آورد. این ملات كاملا یكنواخت بوده و هرگز سخت نمی گردد بلكه در اثر تبخیر سطحی خشك می شود. گچ ساختمانی به رنگ سفید بوده و روی آن را می توان نقاشی نمود. بوسیله گچ روی دیوار و سقف ساختمان گل وبته ونقشهای زیبای دیگری می سازند كه به این هنر به طور كلی گچ بری می گویند.
سنگ قرنیز
با توجه به این كه گچ در مقابل رطوبت مقاوم نبو ده و به سرعت فاسد می شود، برای جلو گیری از رسیدن رطوبت به دیوار گچ كاری شده در موقع شستن كف،دور اطاقها را به ارتفاع 10سانتیمتر یك سنگ پلاك كار میگذارند كه به آن اصطلاح قرنیز میگویند. برای قرنیز میتوان از سنگهای مختلفی مانند سنگ تراورتن، باغ ابریشم و یا سنگ مرمر وغیره استفاده نمود. اگر در موقع كار گذاشتن این سنگ دقت شود كه هم سطح گچ دیوار نصب گردد بهتر است زیرا اگر جلوتر از گچ عقب تر از گچ كاری نصب شود ودر نتیجه گچ تیزی پیدا خواهد كرد كه در اثر مرور زمان لب پریده شده ومنظره زشتی پیدا خواهد نمود. بهتر است از زیبایی در محل برخورد سنگ قرنیز وگچ فرو رفتگی كوچكی كه با آن چفت می گویند در گچ ایجاد نمود. برای آنكه سنگ قرنیز هم باد گچ وخاك نصب شود باید اولًا دقت نمود كه گچ وخاك دیوارها به 10 ـ15 سانتیمتر ختم گردد در ثانی در صورت لزوم باید چند سانتیمتر از دیوار را در محل برخورد با كف تراشید تا جای برای كلفتی سنگ قرنیز وملات پشت آن ایجاد گردد. كلفتی سنگ قرنیز معمولاً یك سانتیمتر است.
موزائیك
در ایران موزائیک به قطعه سیمان گفته می شود كه به ابعاد 10×10 و20 ×20 و 25× 25و 30×و 40× 40و 50×50 یافت می شود و كف اطاقها را با آن فرش می كنند. این قطعه را معمولاً در دو لایه آستر و رویه می ریزند و بعد آن را با دستگاه های مخصوص پرس می كنند و بعد چند روزی آن را در هوای آزاد گذاشته و آبپاشی می نمایند تا در مجاورت رطوبت سیمان سخت گشته و قابل استفاده شود. آستر موزائیك را كم سیمان تر و رویه آن را پر سیمان تر می گیرند. قسمت رویه گاهی ساده وگاهی نقش دار تهیه می شود. انتخاب نوع موزائیک وطریقه نصب آن بر حسب كف پوش روی آن متفاوت می باشد. چنانچه فرش موزائیک آخرین لایه كف سازی باشد موزائیک را از نوع مرغوبتر مینماید. اگر بخواهیم روی موزائیک را با موكت، پاركت و یا مصالح دیگر مفروش بنماییم از موزائیک ارزانتر و یا حتی كاشی ساده سیمانی استفاده مینماییم اگر كف پوش آخر پاركت باشد باید خطوط فرش موزائیک در امتداد یك دیگر واقع نشود مانند شكل، یاد آور می گردد كه اگر بخواهیم طبقه هم كف را با پاركت مفروش نماییم حتما در زیر فرش موزائیک باید از قشر قیر و گونی استفاده نماییم. 30
در محلهایی كه رفت وآمد زیادتر می باشد یا اگر بخواهیم سطح زیباتری به وجود بیاوریم برای فرش كردن اطاقها از سنگهای پلاك به ابعاد و رنگ و شكل های مختلف استفاده می نماییم.
سرویسها
حمام- توالت- روشویی- آشپزخانه
قسمت های فوق كه از مهمترین مكانهای ساختمان است از لحاظ اجرای ساختمانی مخصوصاً در مورد قیر و گونی دارای یك نوع دیتیل می باشد فقط ممكن است ازلحاظ عمران (ابعاد محلها ) و یا تأسیسات و نوع لوله كشی باهم متفاوت باشند. كف دیوارهای سرویسها دارای دیتلهای جداگانه می باشند لایه های كف سرویسها از پایین به بالا بعد از بتن به شرح زیر است.
1- بتن سبك برای شیب بندی، 2- یك لا یه ماسه سیمان، 3-قیر و گونی ، 4-فرش
قیر و گونی سرویس ها :
قیر و گونی سرویسها بهتر است در دو مرحله انجام شود. مرحله اول دیوارها، مرحله دوم كف نظر به اینكه معمولاً كاشی كاری سرویسها را قبل از فرش كف انجام می دهند چنانچه قیر و گونی كف نیز همزمان با قیر و گونی دیوارها انجام شود در موقع كاشی كاری و عبور و مرور كارگران از روی كف ناچار قیر و گونی آسیب دیده و سوراخ می شود و در نتیجه در موقع فرش كف دوباره این قیر و گونی با دو لایه گونی تجدید شود. برای جلوگیری از این دوباره كاری بهتر است ابتدا دیوارها را قیر و گونی نموده وحداكثر این قیر و گونی را تا 10 سانتیمتر روی كف ادامه دهیم وبعد از اجرای كاشی كاری و بلافاصله قبل از فرش كف نسبت به قیر و گونی كف اقدام نموده و فوراً فرش كف را شروع نماییم بهتر است قیر و گونی كف سرویسها در دو لایه گونی و سه لایه قیر انجام شود وبعد از اجراء حتماً به وسیله آب بستن در محل از غیر قابل نفوذ بودن آن مطمین شویم. اگر قیر و گونی كف را همان طوری كه در بالا اشاره شد بعد از كاشی كاری دیوار انجام می دهیم باید حتما قیر و گونی كف زیر قیر و گونی قبلی كه از دیوار روید كف آورده ایم قرار گیرد و باید حتما به وسیله قیر داغ این دو لایه به همدیگر بچسبد.
در موقع قیر و گونی كف باید دقت شود تا حمل كفشور كاملا آب بندی شده ودر صورت امكان این قیر و گونی داخل لوله كفشور قرار گیرد كه در این صورت می باید لوله كفشور به اندازه كافی بزرگ می باشد تا هم قیر و گونی و هم كفشور را در خود جا دهد.
فرش كف :
چنانچه كف دارای شیب باشد یعنی اگر در كف سرویس كف شور كار گذاشته باشد محل سرویس را باید با كف پوشهایی كه ابعاد آن كوچكتر باشد فرش نماییم. این ابعاد بستگی به بزرگی و كوچكی سرویس دارد زیرا با قطعات بزرگ مثلاً 30×30 نمی توان شیبهای لازم را در مكانهای كوچك اجراء نمود. ولی چنانچه كف سرویس دارای شیب نباشد می توان برای فرش آن از هر اندازه كف پوش استفاده نمود مانند سرامیك،موزائیک،سنگ،كاشیها ی مخصوص كف،این نوع كاشیها باید اولاً مقاوم بوده و در ثانی لیز نباشد.
لایه های دیوارهای سرویسها از خارج به داخل
1-دیوار 2-قشر ماسه سیمان زیر قیر و گونی 3-قیر و گونی 4-توری سیمی 5-كاشی لعابی و ملات آن
كاشی و ملات آن :
كاشی قطعهای است لعابی به ابعاد 10× 10یا 15×15 یا 20× 20و یادیگر ضخامت آن در حدود 6 میلیمتر الی یك سانتیمتر می باشد. كاشی بر حسب لعاب روی آن به رنگهای سفید و یا الوان به بازار می آید. كاشی ازدو لایه تشكیل شده است. لایه زیرین كاشی از جنس خاك رس می باشد كه پس از تعیین درصد نا خالصی های آن و اضافه نمودن مواد لازم آن را قالب گیری نموده و پس از خشك كردن آن را به كوره می برند. در این مرحله پختن قطعه كاملاً انجام نمی شود آن را به صورت نیم پخت از كوره خارج می نمایند به این قطعه اصطلاحاً پخت بیسكوییتی و یا بیسكوییت میگویند سپس لایه دوم را كه مواد زودگیری به نام لعاب است روی آن می باشند ودوباره آن را به كوره برده در این مرحله لعاب ذوب شده و كلیه رویه كاشی را می پو شاند وسطحی صاف صیقلی و غیر قابل نفوذ ایجاد می نماید. چنانچه لایه زیرین و رویی كاشی دارای ضرایب انبساط متفاوت باشد در اثر تغییر درجه حرارت روی لعاب كاشی تركهایی ایجاد می شود كه خیلی بد منظره و نازیباست. لعابی كه روی كاشی می دهند انواع مختلف دارد مانند لعابهای نمكی یا لعابهای رنگی مانند سنگ آهن منگنزدار و یا اكسید آهن آبدار. این مواد رنگی را بر روی سفال كاشی می پاشند بعد آن رادر كوره برده حرارت می دهند و لعاب به صورت قشر صیقلی شیشه در آمده و تمام سطح آجر را به طور یكنواخت می پو شاند. صنعت كاشی از قدیم الایام در ایران متداول بوده و از دوران صفویه كاشی كارهای جالبی در اصفهان به یادگار مانده است. برای نصب كاشی ابتدا زیر كاشی را در كف به وسیله گچ یا ماسه تراز می نمایند و بعد كاشی را به حال تراز وشاقول نصب نموده و موقتاً با قطعه ای از گل رس تعادل آن را حفظ می نمایند بعد دوغ آب پر از سیمانی با ماسه نرم ساخته و آهسته آهسته پشت آن را در دو یا سه مرحله پر می نمایند اگر یك مرحله پر نمایند اگر در یك مرحله پشت كاشی را با دوغاب سیمانی پر كنند ممكن است در اثر وزن دوغاب كاشی از جای خود كنده شده و یا شاقول و تراز بودن خارج شود پشت یك رج كاشی با دوغاب سیمان پر شد رج بعد را روی آن می گذراند و بعد از اتمام كار درزهای آن با ملاتی كه از لحاظ رنگ با كاشی هماهنگ باشد بند كشی می نمایند معمولاً از لحاظ زیبایی ارتفاع كاشی كاری را تا زیر سقف ادامه می دهند ولی حداقل ارتفاع كاشی در حمام ها به واسطه وجود دوش تا180 سانتیمتر و در آشپزخانه تا 150 سانتیمتر (چند رج بالاتر از ظرف شویی ) و در توالت ها تا 60 سانتیمتر و اگر در توالت دست شویی وجود داشته باشد ارتفاع كاشی در آن قسمت 90 سانتیمتر باید باشد.
سقف كاذب :
سقف كاذب سقفی است كه در زیر سقف اصلی ساختمان ساخته می شود و به سقف اصلی آویزان است. سقف كاذب را به علل مختلف می سازند مثلاً در ساختمانهای بتنی كه ضخامت شاه تیرها ودالهای روی آن متفاوت است و این اختلاف ارتفاع از پایین بد منظره می باشد به وسیله ساختن سقف كاذب این نازیبای را می پوشانند و یا در محل ساختن خرپا كه به واسطه وجود دهانه های بزرگ ساخته می شود ضخامت خرپا را در فاصله سقف كاذب تا سقف اصلی گم میكنند. گاهی اوقات نیز برای سالنهای سخنرانی ویا سینما ویا تیاتر كه احتیاج به نور و صدای مخصوص دارند اقدام به ایجاد سقف كاذبی كه نور و یا پخش صدای مورد لزوم را تامین نماید می نمایند.
معمولاً از فاصله بین سقف كاذب و سقف اصلی كه ممكن است تا حدود 80 سانتیمتر هم باشد لوله های آب گرم وآب سرد یا شوفاژ و همچنین كانالهای حرارتی یا لوله های فاضلاب آب را عبور می دهند.
نما:
رعایت نكات زیر نما سازی الزامی است :
نما باید با سطح زیر كار اتصال كافی داشته باشدتاهنگام بروز زلزله خطر جدا شدن و فروریختن آن وجود نداشته باشد.
نما باید قابلیت تحمل شرایط اقلیمی خاص هر منطقه را داشته باشد.
نما باید به گونه ای انتخاب واجرا شود كه بروز اشكالاتی در آن (مانند ترك خوردگی ) موجب آسیب دیدن سطح زیر كار بویژه اجزای سازه ای شود.
از اجرای نمادهای مجزا قبل از تكمیل سطح زیر كار پرهیز شود.
از به كار بردن قطعات سنگین در نما پرهیز شود.
عایقكاری رطوبتی:
اجرای عایقكاری در موارد زیر لازم است: الف) بامهای تخت،شیبدار:قوسی وگنبدها ب) اوانگاها وایوانها ج) كفها(در تماس با زمین نمناك وكف سرویسها وآشپز خانه د) شالوده ها (در تماس با زمین نمناك ) ه) دیوارها زیر زمین ودیوارهای در تماس با آب و) سایر قسمتها از قبیل كف پنجره های در تماس با محیط اطراف، در پوش ودیوار جان پناه، دود كشها، بدنه وكف استخرها و منابع آب، نماهایی كه در معرض بوران قرار دارند.
هنگام اجرای عایقكاری با قیر و گونی قیر اندود انجام می شود باید موارد زیر را رعایت شود:
1- عایقكاری به هنگام بارندگی مجاز نیست. 2- عایقكاری بر روی سطوح مرطوب مجاز نیست. 3- عایقكاری جامد را تا هنگامی كه گرم و روانند باید مصرف كرد. 4 - دمای قیر های مورد مصرف نباید بیش از 177+ درجه سلسیوس باشد. 5- راه رفتن روی سطوح عایقكاری شده باید با احتیاط وبا استفاده با كفشهای بدون میخ انجام شود. 6- مصرف میخ برای محكم كردن لایه های عایقكاری مجاز نیست. 7- لایه های عایق باید از هر طرف 10 سانتیمتر همپوشانی داشته و به قیر مناسب كاملاً به هم چسبانده شوند در همپوشانی لایه ها باید لایه های رویی در سمتی قرار گیرند كه مطابق شیب بندی انجام شده آب از روی آنها به سمت لایه ریزی سرازیر گردد. 8- هنگامی كه عایقكاری در بیش از یك لایه انجام می شود، لایه های متوالی عایق باید عمود بر هم قرار گیرند. 9- سطوح عایقكاری شده باید پس از تكمیل لایه محافظی پوشانده شوند. 10- عایقكاری با عایقهای رطوبتی آماده، مطابق روشهای توصیه شده توسط سازندگان انجام شود، در هر حال باید به تأیید دستگاه نظارت برسد. 11- ایجاد زیر سازی مناسب برای انجام عایقكاری ضروری است.
بازشوها وتقویت كننده های اطراف آنها:
رعایت موارد زیر در مورد اندازه و محل بازشوها الزامی است:
- مجموع سطح بازشوها در هر دیوار بار بر از یك سوم سطح آن دیوار بیشتر نباشد.
- مجموع طول بازشوها در هر دیوار باربر از یك دوم طول دیوار بیشتر نباشد.
- فاصله اولین بازشوها در هر دیوار باربر از بر خارجی ساختمان (از انتهای دیوار) كمتر از ارتفاع بازشو به كمتر از 75 سانتیمتر نباشد، مگر آنكه در طرفین بازشو كلاف قائم (از كف تا سقف ) قرار داده شود.
- فاصله دو بازشو نباید از دو سوم ارتفاع كوچكترین بازشوی طرفین خود و همچنین از مجموع طول آن دو باز شو كمتر باشد. در غیر این صورت جرز بین دو بازشو، جزئی از بازشو منظور می شود و نباید آن را به عنوان دیوار برابر به حساب آورد.
- نعل در گاه روی بازشوهای مجاور باید به صورت یكسره با دهانه ای برابر مجموع طول بازشوها به اضافه جرز بین آنها و رعایت نكات بند 80-1-3-6-9 باشد.
- هیچ یك از ابعاد بازشوها از 2. 5 متر بیشتر نباشد. در غیر اینصورت باید طرفین بازشو را با تعبیه كلافهای قائم كه به كلافهای افقی متصل می شوند، تقویت شود.
نعل درگاه :
برای نصب درگاهها رعایت شرایط زیر الزامی است:
طول نشیمن نعل درگاه بر روی دیوار در هر طرف باید حداقل 30 سانتیمتر باشد.
در صورت استفاده از كلافهای قائم در اطراف بازشوها، نعل در گاه باید به نحو مناسبی به آنها متصل شوند.
عرض نعل درگاه باید مساوی ضخامت دیوار باشد.