طراحی باغ ایرانی را می توان در اصول زیر خلاصه نمود.


الف ) سلسله مراتب


بر اساس این اصل فضاها و عناصر مختلف بر اساس اهمیت، ارزش كاركردی و بسیاری از عوامل دیگر در كنار هم قرار می گیرند. در طراحی اغلب باغ های ایرانی این اصل به خوبی دیده می شود. سلسه مراتب در باغ ها از سردرورودی یا گاهی میدان و آبنمایی در بیرون باغ (جلوخان) شروع و با گذشتن از هشتی و محور اصلی به كوشك باغ می رسد. این اصل را در ارتفاع، رنگ و اندازه عناصر باغ هم میتوان جستجو كرد.


ب)تقارن


تقارن یكی از اصول طراحی به شمار می رود كه در دوران باستان در بسیاری از بناهای عمومی و مذهبی به كار رفته است. اصل تقارن را می توان كامل ترین شكل تعادل به شمار آورد كه علاوه بر جنبه های زیبا شناسی از لحاظ ایستایی نیز همواره مورد توجه بوده است. در باغ های ایرانی به وفور از این اصل استفاده شده است. كوشك های ساخته شده متقارن بوده و بر روی محور یا مركز تقارن واقع اند. اوج قرینه سازی را می توان در محورهای اصلی دید. در محور اصلی حتی درختان، درختچه ها و گل ها نیز قرینه كاشته شده اند. باغ های مستطیلی بسته به مكان قرار گیری كوشك، یك یا دو محور تقارن و پلان های مربع اغلب چهار محور تقارن دارند.


ج ) مركزیت


یكی از امور مهم در تركیب و سازمان دهی عناصر در بسیاری از فضاهای معماری مركزیت است و غالبا برای تاكید به مهم ترین قسمت مجموعه مورد استفاده قرارمی گیرد. اصل مركزیت بیشتر در كوشك ها دیده می*شود. خصوصا كوشك هایی با طرح هشت بهشت. این اصل در پلان مربع با وجود كوشك در محل تقاطع محور ها، در اوج خود می باشد.


د) ریتم


به معنی تكرار موزون ساده یا پیچیده یك عنصر یا پدیده در یك اثر هنری است. منظور از تكرار موزون پیچیده، تكرار چند عنصر یا مجموعه به نحوی است كه درك روابط و قانونمندی های حاكم بر آنها به مشاهده دقیق و عمیق نیاز دارد.


این اصل در مواردی جوابگوی نیاز عملكردی می باشد همچون حجره های یك مدرسه یا كاروانسرا ، وگاهی بر آورده كننده نیاز زیبایی شناختی است از لحاظ بصری منظری ظریف و خوشایند پدید آورد.


در باغ ایرانی این اصل را می توان در دیواره های حاشیه باغ، دیواره های صفحه بندی حاصل از زمینهای شیب دار و حتی در كفسازی ها مشاهده می شود.


ه) استقلال و تشخیص فضاها


در معماری ایرانی همه فضاها دارای استقلال و متشخص اند و هیچ فضایی منفی یا مانده از فضای دیگر نیست.


این ویژگی كه به نظر می رسد گاهی با واقعیت های كاركردی در تعارض باشد از اصول مراعات شده در نمونه*های ارزشمند معماری ایران است. درباغ ایرانی نیز همه فضاها اعم از ساخته و ساخته نشده ، از خود هویتی به نمایش می گذارند.بطوریكه حتی فاصله میان دو فضای مستقل، خود عرصه ای كامل به شمار می*آیدكه واجد تعریف ، هویت و عملكرد مستقل می باشد.


و)تنوع در وحدت، وحدت در تنوع


باغ ایرانی در عین وحدت در خطوط كلی، هندسه و مصالح اجرایی، دارای تنوع فضایی بی نظیری است.تنوع فضایی باغ با تعریف فضاهای مستقل از هم از طریق محدودسازی، تنظیم فاصله دید، بهره گیری از اشكال كامل هندسی، طرح كاشت، تركیب بندی های متفاوت از گونه های گیاهی، كاركردهای فضایی آب، بهره گیری از مصالح و امثال آن نمود پیدا میكند. محورهای اصلی، محورهای فرعی، كرت*ها، انواع حوض ها و فضاهای ساخته شده با نوع بسیار زیادی كه ارائه می دهند نشان از یك نظم و وحدت سازی در كلیت باغ می دهند.


ز)طبیعت گرایی و بهره گیری از منظر


فرهنگ ایرانی انسان را جدا از طبیعت نمی بیند بلكه او را همراه باسایر عناصر طبیعت و جزء لا ینفك آن و دل سپردن به طبیعت و استفاده از مناظر طبیعی را علاوه بر اینكه پی بردن به آیات و نشانه های خدا می بیند، موجب حظ بصر و نشاط روان آدمی می داند. از این رو معماری و هنر ایران به شدت طبیعت گراست. این اصل در باغ ایرانی سبب بوجود آمدن فضاهای نیمه باز مانند ایوان و كوشك شده است كه حد فاصل و پیوند دهنده فضای طبیعت (حیاط یا منظره باغ) و بخش ساخته شده می باشد. وجود فضای دنج و خلوت و پناه بردن به گوشه طبیعت در باغ ایرانی یك قاعده است، در نتیجه باغ ایرانی فضایی عارفانه و شاعرانه برای تامل به شمار می رود. وجود چشم اندازهای عمیق و باز در محورها و مسیرهای اصلی باغ، عدم وجود موانع بصری و هدف دار بودن این مسیرها (رسیدن به فضای ساخته شده یا یك نشانه بصری) بر طبیعت گرایی بیشتر صحه میگذارد.


در نهایت ویژگی های مشترك باغ های ایرانی را می توان این گونه بر شمرد


- تقسیم باغ غالبا به چهار بخش


- استفاده از خطوط راست در طراحی


- وجود یك كوشك یا بنا در مركز یا بلندترین قسمت باغ


- استفاده از یك جوی اصلی


- استفاده از استخرهای وسیع به عنوان آینه و زیبایی چشم انداز مقابل كوشك


- رابط نزدیك با طبیعت


- كاشت درخت میوه در قسمت بزرگی از باغ


- فقدان فضای سبز بیهوده و ...